Niet duwen en trekken, maar PDL

20 maart 2014 - door Tooske Buikman, fysiotherapeute - Redactioneel - 20-03-2014

Hieronder een nieuwe bijdrage van Tiny Hooftman, de enthousiaste fysiotherapeute die haar hart heeft verpand aan de zorg voor mensen met dementie.  Het leven van bewoners zo plezierig mogelijk maken door te begrijpen wat deze mens in deze situatie nodig heeft, dat is wat haar drijft. In deze bijdrage laat ze zien hoe je veel ellende bij de lichamelijke verzorging kunt voorkomen.

Laatst vroeg een zorgteam mij om advies. Het lukte hen niet meer om een mevrouw met gevorderde dementie op bed te verzorgen. Mevrouw werkte tegen en zelfs met twee verzorgenden en veel duw- en trekwerk was de ochtendzorg niet meer te doen, vertelden ze.  Ik heb hen met behulp van de PDL-methode geholpen om een manier te vinden waardoor het allemaal makkelijker ging. Op een natuurlijke manier, dus zonder onrustmedicatie en andere vrijheidsbeperkende middelen en maatregelen, spierverslappers, en botuline injecties, die de problemen meestal alleen maar verergeren.

‘PDL’ is een methode om mensen die bijna niks meer zelf kunnen, op een prettiger manier lichamelijke verzorging te bieden. Hoe PDL werkt, dat kan ik het best uitleggen aan de hand van een praktijkvoorbeeld; eerst de ochtendzorg op de ouderwetse manier en dan met de PDL-methode. Ik neem de bewoner als uitgangspunt, kijkend door diens ogen.

De ouderwetse manier
Ik lig in bed, ik kan mijzelf nauwelijks meer bewegen, ik snap taal niet goed meer, ik snap het allemaal niet goed meer, ik ben bang, ik heb pijn, ik ben moe. Ik kan niet meer goed aangeven wat er met mij aan de hand is.

Mijn bed is gisteravond van de muur af gedraaid, en staat nu in het midden van de kamer, hierdoor voel ik mij minder geborgen en veilig in bed dan voorheen . Er komen twee verzorgenden mijn kamer in. Ze gaan ieder aan een andere kant van het bed staan en slaan de deken weg. Ik voel kou.
Dan doen ze mijn nachthemd uit: eerst worden beide armen tegelijk uit de mouwen gehaald en dan  trekken ze het nachthemd over mijn hoofd uit. Vervolgens tillen ze mij aan beide armen omhoog in bed. Eng; ik mis steun in mijn rug, ik word bang.. .waar ben ik…..kan ik vallen..? De verzorgenden zuchten, en zeggen dat het allemaal niet meer gaat; dat het niet lukt. Ik voel hun onmacht. Mijn angst neemt toe.

De voorkant van mijn lichaam wordt gewassen. Een verzorgende loopt weg om een handdoek te halen. Daarna volgt het uittrekken van mijn incontinentiemateriaal. Ik lig helemaal  bloot op bed. Ik ben bang. Ik pak het bedschot aan de bovenkant van mijn bed stevig vast. Klem mijn benen tegen elkaar, en druk ze stevig in het matras. Gelukkig, dit geeft mij enige steun.

Om en om lopen de verzorgenden weg, met een zucht. Ineens voel ik een natte washand tussen mijn benen. Ik kan mij niet ontspannen. Er wordt een waar 'gevecht' geleverd, om mijn benen uit elkaar te krijgen. Het wassen van mijn schaamstreek lukt niet. Dan gaan ze naar mijn benen en voeten. Ik onderga het. Nieuw incontinentie materiaal wordt aan de voorzijde aangebracht. Ze draaien me samen op mijn zij, ik vind dat eng.. het gaat moeilijk. Help... ik lig - helemaal bloot - op het randje van het bed, ik ben ontzettend bang. Zal ik er niet uit vallen...?

Het incontinentiemateriaal gaat nauwelijks tussen mijn benen door. Ze rommelen en trekken aan mijn lichaam en  ik pak het bedschot boven mij nog steviger vast. Dat moet ik niet doen, zeggen ze. Maar ik ben doodsbang. Uiteindelijk trekken ze mijn handen los… oh wat is dit eng! Ik lig weer op mijn rug. Snel strek ik mij weer in het stevige matras, dit geeft mij nog enige steun, nu weet ik waar ik enigszins ben.

Een van de verzorgenden loopt naar mijn kledingkast, en komt terug met een strakke coltrui. Mijn beide armen gaan moeizaam door de strakke armsgaten. Oh nee, nu mijn hoofd nog door de col. Opnieuw word ik aan beide armen opgetrokken. Mijn hoofd gaat niet door de krappe col. Vijftien tellen lig ik in het donker van mijn col, mijn beide armen 'gevangen' in de mouwen. Eindelijk schiet mijn hoofd door het gat van de col.

Ik heb geen tijd om van de schrik bij te komen. Onmiddellijk tillen ze mijn benen op; ze pakken ieder één. Ik verzet me… want ik vind dit eng…ik heb steun nodig.. moet voelen waar ik ben. Ze proberen mijn steunkousen aan te trekken, lukt niet: ik lig als een plank in bed. Mijn benen stevig in het matras gedrukt.

Dan volgen nog mijn broek en mijn schoenen. Ik snap het allemaal niet meer. Ik kan ook niet meehelpen.

Nogmaals word ik met moeite op mijn zij gedraaid. De tilmat wordt geplaatst. De ochtendzorg op bed zit erop. Ik voel me gesloopt, moe en vertwijfeld. De verzorgenden ook, zo te zien.. en de dag moet nog beginnen….

Met PDL
Ik word wakker op de voor mij vertrouwde plek in mijn kamer. De muur met de mooie schilderijen helpen om mij te oriënteren.

Twee verzorgenden komen met een vriendelijk 'goedemorgen' rustig mijn kamer binnen. We kijken elkaar aan en ze beginnen mij uit te leggen wat de bedoeling is. Er klinkt rust in hun stemmen en vertrouwen dat het allemaal goed komt. Mijn bed wordt kalm een eindje van de muur afgezet. Als eerste wordt mijn gezicht gewassen en gedroogd, een van de twee doet dat en de ander staat er rustig bij. Daarna wordt de deken tot de helft teruggeslagen.

Alles wordt met rust en kalmte uitgevoerd, en bij alles legt een van de twee tevoren uit wat er gaat gebeuren. Mijn nachthemd gaat aan een kant uit. Eerst wordt het naar boven geschoven, dan gaat een mouw uit en tot slot wordt het hemd over mijn hoofd geschoven, rustig van voor naar achter.
Ik kan gewoon op mijn rug blijven liggen. De ontblote helft van mijn bovenlichaam wordt aan de voorkant gewassen en gedroogd. Daarna wordt de arm door het armsgat van een ruime rekbare trui gehaald, en vervolgens gaat mijn hoofd door de ruime halsopening. Het gaat rustig en soepeltjes en ik koel niet af. Vervolgens loopt de verzorgende naar de andere kant van het bed en trekt daar mijn andere nachthemdmouw uit. Als ook die kant gewassen en gedroogd is, gaat ook die arm in de trui. Ik krijg een heerlijk grote handdoek op mijn bovenlichaam. Het geheel geeft mij veel vertrouwen, warmte en comfort. Vervolgens wordt de deken van mijn onderlichaam teruggeslagen. Als eerste wordt mijn ene been rustig opgetrokken en wordt mijn voet op een antislipmatje geplaatst, zodat die niet wegglijdt.  Vervolgens wordt mijn andere been opgetrokken. Ik voel het matras onder mijn voeten; fijn! De verzorgende drukt op mijn benen, hierdoor kan ik mij verder ontspannen. Mijn knieën worden rustig heen en weer geschommeld. Ik kan ontspannen. Ik geef me over, als ze mijn schaamstreek wassen. Daarna volgt het plaatsen van het incontinentiemateriaal aan de voorzijde, het wassen van mijn benen en aandoen van de steunkousen en mijn makkelijke lange stretch broek. Dan zetten ze een bedhek omhoog, daartegenaan komt een stevig kussen. Nou wordt het even moeilijker.. . ze schuiven me naar de ene kant van het bed – dat doen ze met een stevig laken op een glijzeil - en vragen me daarna om te rollen naar het bedhek. Ik lig deels tegen het kussen aan en kan het bedhek vasthouden, terwijl een verzorgende de achterkant van mijn lichaam verzorgt, mijn bovenkleding, het incontinentiemateriaal en mijn broek verder aantrekt.

De tilmat wordt gelijk achter mij gelegd en ik draai met wat hulp terug op mijn rug. Zo; klaar! Met de tillift word ik uit bed geholpen. De ochtendzorg zit er op.. Ik voel me rustig en heb zin in de dag. De verzorgenden ook, zo te zien.

Alle namen in dit artikel zijn ter bescherming van de privacy gefingeerd.

Over PDL
PDL is een methode om mensen te verzorgen die dat zelf helemaal niet meer kunnen. PDL staat voor Passiviteiten van het Dagelijks Leven.
De belangrijkste principes zijn:  

• een respectvolle bejegening van de cliënt;
• reduceren van onrust en angstgevoelens bij de cliënt;
• voorkomen van contracturen en decubitus;
• speciale hulpmiddelen zoals dynamische lig- en zitmiddelen, ergonomische kleding en hoogwaardige transferapparatuur;
• multidisciplinaire aanpak.

De methode is in de praktijk ontwikkeld, door verpleeghuis De Samaritaan te Sommelsdijk. PDL draagt bij aan de kwaliteit van leven. Met PDL kun je veel problemen voorkomen, ook onnodige stress en agressie van cliënten. PDL is een vast onderdeel van moderne dementiezorg.

Een speciale stichting zorgt voor opleidingen, protocollen, een keurmerk etc.

Meer lezen: http://www.stichtingpdl.nl

Tiny Hooftman is fysiotherapeut in de ouderenzorg, de andere namen zijn ter bescherming van de privacy gefingeerd .