Overdag wakker dankzij activiteiten

Door Eline Brekelmans - Redactioneel - 25-08-2008

Lekker slapen is er niet bij voor ouderen met dementie. Ze slapen slechts 58 procent van de tijd dat ze in bed liggen. En overdag brengen ze maar liefst 37 procent van hun tijd slapend door. Dat blijkt uit onderzoek. Goed nieuws: sociale activiteiten houdt ze overdag wakker.

Wat was het doel?
Medicijnen zoals antipsychotica en slaapmiddelen zoals Zolpidem, zorgen niet voor grote positieve veranderingen in het slaap-waak ritme. Ze hebben vaak ook vervelende bijwerkingen. Maar zijn er andere oplossingen? Zouden bijvoorbeeld sociale activiteiten bijdragen aan een verandering van de slaappatronen? Dat wilden de onderzoekers weten. Zij onderzochten het effect van een op het individu toegespitst activiteitenprogramma op slaap bij ouderen met dementie.

Resultaten & conclusies
Het onderzoek laat zien dat de ouderen uit de interventiegroep, die meedoen aan sociale activiteiten, overdag beduidend minder slapen dan de controlegroep. Ook blijkt dat de interventiegroep beduidend minder lang slaapt gedurende de dag, vergeleken met de controlegroep.
Wat betreft het slapen gedurende de nacht is echter geen groot verschil gevonden tussen de interventiegroep en de controlegroep. Het meedoen aan sociale activiteiten heeft dus geen invloed op het inslapen, het wakker liggen en het slapen zelf. Hoe komt dat? Mensen met dementie vinden het vaak moeilijk om aan te geven hoe uitgerust en alert ze zijn. Nader onderzoek kan hier meer duidelijkheid over bieden. De onderzoekers geven als mogelijke verklaring dat de gegevens in een relatief korte periode zijn verzameld en/of dat verstoringen van het slaap - waak ritme zijn gedefinieerd op basis van onderzoek met gezonde mensen.

Conclusie
Ouderen met dementie die meedoen aan sociale activiteiten slapen beduidend minder overdag. Laat dementerenden bijvoorbeeld discussiëren over belevenissen en ervaringen van vroeger of het eten bereiden en serveren, dan zijn ze overdag minder slaperig.

Details van het onderzoek
Proefpersonen
De proefpersonen in dit onderzoek zijn bewoners met dementie uit zeven verzorgingshuizen. Ze zijn 55 jaar of ouder, tonen 85 procent of minder efficiëntie in hun slaappatroon en slapen minstens dertig minuten overdag. De proefpersonen zijn verdeeld in een interventiegroep en een controlegroep. In de interventiegroep werd voor elk van de 71 proefpersonen een individueel activiteitenprogramma opgesteld. De interesses en behoeften van de deelnemers bepaalden hoe het programma er uit kwam te zien. Het programma duurde 21 dagen, waarbij de ouderen twee uur per dag deelnamen aan sociale activiteiten. De controlegroep bestond uit 68 deelnemers. Deze proefpersonen behielden hun gebruikelijke zorg en deelname aan activiteiten.

Aandachtspunten
De onderzoekers bekeken de volgende aspecten van slaap: de tijd dat de ouderen met dementie overdag sliepen, de mate van verbetering van het slapen gedurende de nacht en de totale hoeveelheid slaap gedurende de dag en nacht. Ook bepaalden de onderzoekers de kosten van de programma’s.

Metingen
De metingen vonden voor en na het onderzoek plaats. Met behulp van een ‘actigraph’ maten de onderzoekers de hoeveelheid slaap. Als dit apparaat om de pols van de proefpersoon zit, meet hij hoeveel tijd de persoon slaapt en/of wakker is.

Individuele voorkeuren
Individuele voorkeuren en behoeften van de bewoners stonden voorop tijdens dit onderzoek. De ouderen bepaalden zelf hoe hun programma er uit zag. Dementie leidt er namelijk vaak toe dat mensen niet meer onafhankelijk de activiteiten kunnen uitvoeren die zij zelf leuk vinden.

Beperkingen
Op twee punten is het onderzoek onbetrouwbaar. Ten eerste zijn de gegevens in een relatief korte periode verzameld. Ten tweede is alleen het gebrek aan sociale activiteiten onderzocht bij het slaap/waak ritme. Andere factoren die hier invloed op kunnen hebben, zijn niet meegenomen in het onderzoek.

Bron
Effects of Individualised Social Activity on Sleep in Nursing Home Residents with Dementia.  Kathy Culpepper Richards, PhD, RN, Cornelia Beck, PhD, RN, Patricia S. O’Sullivan, EdD, and Valorie M. Shue, BA. Journal of American Geriatrics Society, 2005

Eindredactie: Naomi Aanstoot