Open deuren: 'Een verademing voor iedereen'

Door Stella Braam - 19-01-2009

Méér bewegingsvrijheid is de trend in de ouderenzorg. Gaat nu ook de gesloten afdeling tot het verleden behoren? Een reportage over twee verpleeghuizen waar de deuren open gingen: De Houttuinen in Haarlem en Heemswijk in Heemskerk.

Hanneke van der Linden, coördinator activiteiten en dagbehandeling, geeft een rondleiding door de sfeervolle gangen en straten in verpleeghuis De Houttuinen. Straten met voor de Haarlemmer vertrouwde namen als Grote Houtstraat en Gierstraat. Hier wonen negentig mensen met dementie, verspreid over drie woongroepen. Overdag kunnen ze onbeperkt rondwandelen, ook in restaurant, patio en binnentuin. Van der Linden is verbaasd dat dichte deuren nog gemeengoed zijn in het verpleeghuis. ‘Zo ingewikkeld zijn die open deuren niet,’ zegt ze. ‘Eerlijk gezegd, het zou zo horen.’

Van slag

Toen De Houttuinen, onderdeel van Zorgbalans, in 1998 startte, gingen in no time de deuren open, ‘omdat we merkten dat de bewoners van slag raakten als ze voor zo’n gesloten deur stonden,’ zegt Hannekes collega Rine Vossen, destijds kartrekker van het open deurenbeleid. De verzorgenden vonden het prima. Hun werk is er niet zwaarder op geworden - behalve dat ze af en toe een bewoner moeten zoeken. Familieleden daarentegen moesten, soms, even slikken: loslopende bewoners in het restaurant? Nu zijn ze eraan gewend.

Loopdrang

Van tien uur ’s morgens tot aan het avondeten om vijf uur, zijn de deuren open. ‘Is er na het avondeten onrust, dan gaan ze ook weer open,’ zegt Van der Linden. ’s Middags tijdens de lunch gaan de deuren even dicht. ‘We ontdekten namelijk dat sommige mensen bléven lopen, zodat de maaltijd erbij kon inschieten.’

Open deuren zijn een zegen, vinden de twee. ‘Bewoners kunnen aan hun loopdrang en onrust gehoor geven. Hebben niet het idee opgesloten te zitten en zijn niet aangewezen op hun huiskamer. Ze trekken naar de huiskamer die hen op dat moment bevalt, prikkelrijk of prikkelarm. De huiskamers zijn van iedereen.’

Verpleeghuis Heemswijk

Verpleeghuis Heemswijk in Heemskerk (144 bewoners, onderdeel van de Viva Zorggroep) is nog een stap verder gegaan. Daar werden, in het jaar 2000, de codesloten verwijderd. Alle bewoners kunnen sindsdien dag en nacht door het hele huis wandelen, met uitzondering van de ‘onveilige’ bedrijfsruimtes.

Over de aanleiding zegt locatiemanager Henny Beemsterboer: ‘Aan het eind van elke werkdag gingen verzorgenden naar huis. Veel bewoners liepen óók naar de afdelingsdeur, maar bleven daar noodgedwongen staan. Een afschuwelijk gezicht.’

Belevingsgerichte zorg

 Museum verpleeghuis Heemswijk

De open deuren zijn in wezen het gevolg van de belevingsgerichte zorg waar het in Heemswijk om draait. ‘Je treedt toe in de beleefwereld van de bewoners,’ zegt Beemsterboer. ‘Heeft een bewoner veel loopvrijheid nodig? Dan ga je daar in mee.’

Het betekent ook dat de bewoner zelf kiest waar hij verblijft. En dat kan overal zijn. Sommigen drinken in het restaurant een kopje koffie of nemen een kijkje in de recreatiezaal of familiekamer. Anderen verkiezen juist een rustig nisje of een luie stoel in het museum, met spullen uit grootmoeders tijd. Weer anderen kiezen voor de omheinde tuin met een dierenpark.

Verademing

Net als in De Houttuinen stuitten de open deuren op weinig weerstand onder verzorgenden en familie. Henny Beemsterboer: ‘Dat komt, het gevoel van vrijheid gaat ons allemaal aan. Als verzorgende en familielid zit je óók opgesloten. Open deuren zijn een verademing voor iedereen.’ Volgens de bevlogen locatiemanager is de agressie, als gevolg van de beperking van gesloten deuren, duidelijk afgenomen.

Wennen

Natuurlijk, het is wennen. Vooral als een verzorgende een bewoner wat te drinken of medicijnen wil geven, maar de bewoner niet op de afdeling aanwezig is. Zulke dingen zijn echter simpel op te lossen, zegt Henny Beemsterboer. Bijvoorbeeld door af te spreken dat de bewoner in een andere huiskamer zijn medicijnen of wat te drinken krijgt.
Anders dan in De Houttuinen zijn de deuren ook tijdens etenstijd open. ‘Verzorgenden hebben wel gevraagd om die tijdens etenstijd dicht te doen.                      

Er zijn namelijk een paar bewoners die de hele dag blijven rondlopen en wel eens een stukje brood van iemand anders nemen. Tja. Om daar dan de rest de dupe van te laten zijn...’

Met een wandschildering wordt een deur aan het zicht onttrokken

Zorg anders indelen

Heb je méér personeel nodig als je de deuren opent? Henny Beemsterboer denkt van niet. ‘Je moet de zorg wel anders indelen,’ zegt ze. ‘Met de bewoner meegaan. Bijvoorbeeld een stukje lopen met een onrustige bewoner. Het lijkt meer tijd te kosten, maar je wint tijd: de bewoner is meestal weer rustig.’

Belangrijk is dat alle medewerkers achter het beleid (blijven) staan. ‘We hebben iedereen twee jaar lang intensief geschoold en gaan nu bezig met een verdiepingsslag. Je mag het geen moment loslaten.’

Tips

Tips voor verpleeghuizen die hun deuren open willen doen: zorg voor een veilige omgeving. Zet gevaarlijke stoffen en materialen achter slot en grendel. Vermijd obstakels in de gangen. Sluit deuren naar trappen af.

Zorg er ook voor dat er iemand bij de receptie zit, zegt Hanneke van der Linden. ‘En dat die de bewoners kent. Als iemand bij de voordeur staat, komt het aan op afleiding. Een stukje met ze gaan lopen, wil al helpen.’

Henny Beemsterboer tenslotte: ‘Als iemand perse door de voordeur naar buiten wil, loopt iemand mee.’