Praatgroepen voor mensen met beginnende dementie

Door Stella Braam - 18-12-2008

Mensen met beginnende dementie kunnen hun ervaringen uitwisselen in kleine gespreksgroepen, ‘Kopgroepen’ genaamd. Ook bewegingstherapie is onderdeel van het programma. ‘Het doel is dat ze minder lijden en zich beter voelen,’ zegt psychologe Sabine Bouts van de Gelderse Roos in Ede, de plek waar Kopgroepen ooit is bedacht.

Sabine Bouts is elke woensdagochtend gespreksleidster van een Kopgroep. ‘We stellen nooit een agenda vast, zodat de deelnemers zelf met hun thema’s kunnen komen,’ zegt ze. ‘Het is soms heftig wat je meemaakt. De meeste deelnemers zijn heel open en vertellen hoe ze zich voelen. Bijvoorbeeld hoe moeilijk het te accepteren is dat je aan dementie lijdt. Wat het betekent geheugenproblemen te hebben. Dat je veel uit handen moet geven, omdat je het zelf niet meer kunt. En dat je het gevoel hebt dat anderen je betuttelen.’

Principes
Het concept van Kopgroep is pakweg tien jaar terug ontwikkeld, door psycholoog Ad Nouws van de Gelderse Roos. Hij wilde mensen met dementie concreet steunen, ze helpen om te gaan met hun veranderende capaciteiten. Hij ontwikkelde de drie principes van een Kopgroep, zegt Sabine Bouts. ‘Eén: de mensen kunnen in een veilige sfeer hun verhaal doen. Twee: we gaan uit van wat nog intact is, dus van de gezonde kant van de cliënt. Drie: we passen de communicatie aan het niveau van de deelnemers aan.’

Lichaamsbeweging
Ede telt twee kopgroepen, met gemiddeld acht deelnemers per groep (tien is het maximum). De ouderen die meedoen aan een Kopgroep komen wekelijks twee en een half uur bij elkaar. Ze wisselen ervaringen uit en doen aan lichaamsbeweging. ‘Ze krijgen psychomotore therapie,’ legt Bouts uit. ‘Bijvoorbeeld oefeningen waarbij je wiebelt op je benen, of luistert naar je ademhaling, zodat je voelt hoe je lichaam werkt.’

Doelgroep
Niet iedereen kan meedoen aan een Kopgroep. Het gaat om mensen met beginnende dementie. En van die groep komt een kwart in aanmerking, schat Sabine Bouts in. Aan de deelnemers worden namelijk voorwaarden gesteld. ‘Je moet nog in staat zijn een gesprek te voeren, niet ontremd zijn of aan psychosen lijden, want dan komt de veiligheid van de groep in het geding,’ zegt Bouts. ‘Enig ziekte-inzicht is nodig, anders vind je geen herkenning in de groep.’
Vaak komt er een moment dat de dementie zover is voortgeschreden dat Kopgroep geen functie meer heeft. Bijvoorbeeld omdat je het gesprek niet meer kunt volgen. De meesten geven dit uit zichzelf aan. Maar ze gaan nooit met lege handen weg, zegt Bouts. ‘We zoeken altijd een alternatief, bijvoorbeeld dagopvang.’

Tevreden
Deelnemers van Kopgroepen zijn zeer tevreden. Dat blijkt uit evaluaties, zegt Jacomine de Lange van het Trimbos- instituut: ‘Ze zijn erg tevreden en komen bijna altijd. Ze voelen zich verbonden met elkaar en begrepen, vinden het fijn om over hun problemen te praten en kunnen zichzelf zijn.’
Heeft een Kopgroep effect op de geestelijke gezondheid van de deelnemers? Dat is (nog) niet onderzocht. Jacomine de Lange: ‘Maar in een vergelijkbare gespreksgroep in Engeland blijkt dat het een significant effect heeft op depressie en angst.’ Oftewel: de deelnemers zijn minder depressief en angstig dan hun lotgenoten die niet aan zo’n gespreksgroep meedoen.

Te weinig aanbod
Nederland telt naar schatting 35 Kopgroepen, verspreid over het land. De coördinatie gebeurt door stichting Alzheimer Nederland. ‘Alle Kopgroepen hebben dezelfde formule,’ zegt Julie Meerveld van Alzheimer Nederland. ‘Je gaat met de deelnemers een therapeutisch gesprek aan, in combinatie met lichamelijke activiteit.’
Waar zitten de Kopgroepen? Alzheimer Nederland is bezig met het maken van een overzicht, en hoopt dit eind januari 2009 klaar te hebben. Julie Meerveld hoopt dat er meer gespreksgroepen voor mensen met dementie komen. ‘Er is nu nog te weinig aanbod voor de mensen met dementie zelf, vooral direct na de diagnose.’

Gespreksleider worden?
Gespreksleiders van kopgroepen hebben minimaal HBO-niveau. Hebt u interesse om begeleider van een Kopgroep te worden? De training wordt vanaf januari 2009 verzorgd door Gerion/VU-Amsterdam. Aanmelden voor de training kan tot nader bericht bij

Meedoen met een workshop Kopgroepen?
Op 30 januari 2009 vindt een congres plaats over gedragsproblemen bij dementie. Daar zal ook een workshop plaatsvinden over wat een Kopgroep is. Deze workshop wordt verzorgd door Maaike Appels (Alzheimer Nederland) en Pieternel van Giersbergen (Gelderse Roos).
Meer informatie en aanmelden voor dit congres kan via gerion.nl.