Functieverlies na ontslag uit ziekenhuis beter aanpakken

Redactioneel - 04-05-2015

Een kwart tot bijna de helft van de ouderen die thuiskomen na een ziekenhuisopname, ervaren vaak dat de gewone dagelijkse bezigheden zoals bijvoorbeeld wassen, aankleden en lopen moeilijker gaan; 'functieverlies' in vaktermen.

Het AMC doet onderzoek naar de oorzaken en naar wat er aan te doen is. Heel belangrijk, want eenmaal verloren functies zijn moeilijk te herstellen. Ouderen met functieverlies ervaren een lagere kwaliteit van leven en hebben vaak permanent thuiszorg nodig.

Eind maart rapporteerde het AMC-team onder leiding van dr. Sophia de Rooij, in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) over de stand van zaken op dit onderzoeksgebied. Zij noemen de volgende aandachtspunten voor tijdens en na de ziekenhuisopname:

Beweging

Gemiddeld lopen patiënten in het ziekenhuis maar 4-7 minuten per dag. Bedrust is echter desastreus voor ouderen. Gezonde ouderen die tien dagen op bed blijven en goede voeding krijgen, verliezen 10-15% van hun spiermassa. Vroegtijdig mobiliseren, ook al zijn mensen nog heel ziek, levert daarom belangrijke gezondheidswinst op.

Geriatrische kennis

Speciale geriatrische ziekenhuiszorg leidt tot minder functieverlies, vroegtijdige mobilisatie, voeding, oriëntatie, medicatie en stimuleren van de zelfstandigheid. Ouderen die op een afdeling met gespecialiseerde geriatrische zorg verblijven hebben minder functieverlies bij ontslag uit het ziekenhuis dan ouderen op niet-gespecialiseerde afdelingen.

Zo snel mogelijk revalideren

In de eerste 3 maanden na ontslag is het herstelpotentieel het grootst. Is er dan nog geen verbetering in het functioneren zichtbaar, dan is de kans groot dat het functieverlies blijvend is. Een groot probleem is dat er nauwelijks evidence based revalidatiestrategieën voor ouderen bestaan, behalve voor patiënten met een CVA, heupfractuur of niet-aangeboren hersenletsel.

Zelfvertrouwen

Ouderen lijken het vertrouwen in hun eigen lichaam vaak te zijn kwijtgeraakt na ziekenhuisopname en dit kan het herstelproces negatief beïnvloeden. Versterken van het vertrouwen in eigen kunnen, gecombineerd met bewegen, kan mogelijk bijdragen aan functieherstel. ‘Functioneel trainen’ kan daarbij helpen: de dagelijkse handelingen doen, er daardoor weer vaardig in worden en het zelfvertrouwen herwinnen. Mogelijk is thuis revalideren daarbij even goed en kosteneffectief als revalideren in een verpleeghuis, zeggen de onderzoekers.

Screenen

Er bestaan korte screeningsinstrumenten, die in 3 minuten kunnen worden afgenomen, om de ouderen met verhoogd risico op functieverlies te selecteren (ISAR en de ‘ISAR-Hospitalized patients'). Bij de risicogroep kan een uitgebreidere analyse (CGA ‘comprehensive geriatric assessment’) worden uitgevoerd.

Door tijdens het verblijf in het ziekenhuis systematisch in kaart te brengen hoe de patiënt daarvóór functioneerde, de patiënt vroeg te mobiliseren en goede revalidatie- en nazorg te geven, kan functieverlies tegengegaan worden.

Aanbevelingen voor nader onderzoek

Het onderzoek naar functieverlies zou zich volgens de onderzoekers de komende tijd moeten richten op de volgende punten:

1) Hoe herken je of functieverlies een signaal van een naderend levenseinde is? - Dit is belangrijk om te bepalen of verbetering van functioneren nog wenselijk/mogelijk is.

2) Effecten van scholing van teams en van consultatie - zoeken naar vormen van samenwerking en kennisoverdracht die een gunstig effect hebben op het beperken van functieverlies.

3) Ziektegedrag bij ziekenhuisopname en na ontslag - bestaat het 'post-opname syndroom' (ouderen die na een opname slecht slapen, moe zijn, weinig eetlust hebben, geheugenproblemen en apathie ervaren)?

4) Psychische impact van ziekenhuisopname op herstel en motivatie - vaststellen van de beste methoden om het vertrouwen in het eigen lichaam en eigen kunnen te herstellen.

5) Beter voorbereiden en voorlichten van ouderen en mantelzorgers - op welke manier kan voorlichting bijdragen aan preventie van functieverlies?

6) Functioneel trainen en meer thuis trainen - niet richten op spieren versterken maar op de handelingen beter en veiliger uitvoeren.

Bron:

NTvG, Functieverlies ouderen bij acute opname in ziekenhuis - Dossier, Stand van zaken (31-03-2015) Bianca M. Buurman en Sophia E. de Rooij