Gezocht: muzikanten. Live muziek vermindert apathisch gedrag

Door Mechteld van Kooi - Redactioneel - 25-08-2008

Haal een muziekband in huis! Ouderen met dementie die schijnbaar zitten te suffen, leven ervan op. Met levensechte muzikanten komen zij weer tot leven, zo zeggen onderzoekers uit Engeland.

Meer dan de helft van de mensen met dementie heeft last van apathisch gedrag of sociale teruggetrokkenheid. Dan worden vaak antidepressiva ingezet, met alle bijwerkingen van dien. Maar is dit wel een effectieve behandeling? Dat is de vraag, nu onderzoek in Engeland aantoont dat live muziek een belangrijke rol speelt bij het verminderen van apathisch gedrag.

Wat was het doel van dit onderzoek?
Wat is het effect van verschillende typen muziek (interactieve, live gespeelde muziek of passieve, opgenomen achtergrondmuziek) op het gedrag van apathische ouderen met matige tot ernstige dementie? Met die vraag gingen de onderzoekers aan de slag.

Resultaten
Muziek heeft een gunstig effect op de korte termijn - behandeling van apathische ouderen met dementie. De meeste patiënten tonen positieve betrokkenheid tijdens live gespeelde muziek. Maar kun je niet ook gewoon een cd’tje met muziek opzetten? Niet heus. Vergeleken met de stille periode tonen meer patiënten weliswaar positieve betrokkenheid tijdens de opgenomen muziekperiode, maar dit verschil is niet significant.

Nadelige effecten?
In deze studie zijn geen nadelige effecten gevonden van het luisteren naar live gespeelde muziek of het luisteren naar opgenomen muziek. De gunstige effecten op de betrokkenheid van de patiënt bij het luisteren naar opgenomen muziek waren echter minimaal. Dit gold in het bijzonder voor patiënten met ernstige dementie. Aan de andere kant blijkt uit het onderzoek dat alle patiënten, ongeacht de ernst van de dementie, positief betrokken leken bij de live gespeelde muziekperiode. Bovendien vermoeden de onderzoekers dat deze patiënten de live gespeelde muziek ook konden waarderen.

Kortom
Uit deze studie blijkt dat interactieve, live gespeelde muziek direct de positieve betrokkenheid vergroot van apathische patiënten met matige of ernstige dementie. Passieve, opgenomen muziek heeft geen nadelige, maar wel minder gunstige effecten.

Details van het onderzoek
Wie deden mee?
Voor dit onderzoek werden 112 bewoners uit verzorgings- en verpleeghuizen in Engeland geselecteerd. Bij 32 van deze bewoners werd zowel apathisch gedrag als matige of ernstige dementie gediagnosticeerd. Patiënten met ernstige gehoorproblemen werden uitgesloten van deelname.

Hoe werd het aangepakt?
In dit onderzoek werden twee manieren om muziek aan te bieden met elkaar en met een stille periode vergeleken. Deze vergelijking vond plaats via een ‘gerandomiseerde opzet’ . Dit betekent dat de periodes in een willekeurige volgorde worden aangeboden. De muziekperiodes bestonden uit drie verschillende activiteiten van elk dertig minuten:
• een stille periode;
• het afspelen van opgenomen achtergrondmuziek;
• het spelen van live muziek door muzikanten.
De muziek die was opgenomen of live werd gespeeld, was hetzelfde en bestond uit een mengeling van favoriete liedjes die paste bij de leeftijd van de patiënten.
Het onderzoek vond plaats in de gemeenschappelijke ruimte van de betrokken verzorgings- en verpleeghuizen.

Welke maatregelen werden genomen?
De onderzoekers namen een aantal maatregelen om mogelijke meevariërende effecten van de verschillende mate van luister- en visuele activiteit te verkleinen. Zo vroegen zij de muzikanten om:
• op hetzelfde geluidsvolume te spelen;
• eenzelfde mate van fysieke activiteit te vertonen;
• hun muziekinstrumenten zichtbaar te hebben tijdens alle periodes, inclusief de stille periode.

Alle procedures en metingen waren hetzelfde voor de drie periodes. De verschillende muziekperiodes werden in een ‘gerandomiseerde volgorde’ aangeboden. Dit houdt in dat de volgorde waarin de verschillende muziekperiodes worden aangeboden niet voor alle patiënten hetzelfde is. Zo wordt aan de ene patiënt bijvoorbeeld eerst de stille periode, dan de opgenomen achtergrondmuziek en vervolgens de live gespeelde muziek aangeboden. Een andere patiënt krijgt bijvoorbeeld eerst de opgenomen muziek, vervolgens de live gespeelde muziek en tenslotte de stille periode aangeboden.

Elke patiënt werd gedurende de drie opeenvolgende muziekperiodes gefilmd. Van de video-opname van elke muziekperiode werd het geluid stilgezet. Deze video-opnames werden door een onafhankelijke, getrainde observator geanalyseerd. De observator keek elke drie minuten naar de mate van betrokkenheid van de patiënt bij de muziekperiode. Aangezien het geluid was stilgezet, wist de observator niet of hij de betrokkenheid bij de stille periode, bij de opgenomen achtergrondmuziek of bij de live muziek beoordeelde.

Beperkingen
Dit onderzoek heeft een aantal beperkingen. Ten eerste konden eventuele verbale reacties van de patiënten tijdens de muziekperiodes niet worden beoordeeld, aangezien het geluid van de video-opnames was stilgezet. Ten tweede zijn alleen de onmiddellijke effecten van de muziek op apathisch gedrag onderzocht. Er kunnen daarom geen conclusies worden getrokken over mogelijke lange termijn - effecten. Ten derde is het zien van iemand die een muziekinstrument bespeelt anders dan het zien van iemand die een muziekinstrument alleen maar vasthoudt. Dit kwalitatieve verschil is mogelijk een van de redenen waarom live gespeelde muziek tot de gunstigste effecten heeft geleid.

Bron
Keep music live: music and the alleviation of apathy in dementia subjects. Engeland, C. Holmes, A. Knight, C. Dean, S. Hodkinson & V. Hopkins, 2006