Unieke methode om contact te maken

[Dit is een samenvoeging van twee artikelen uit resp. 2009 en 2017] - 19-02-2009

Door Stella Braam

‘Bewoners kunnen nog zó veel met elkaar delen.’ Dat zegt Irene Maijer, muziektherapeute in het Amsterdamse verpleeghuis Gaasperdam van zorginstelling Cordaan. Samen met geestelijk verzorger Paula Irik heeft zij een nieuwe therapie ontwikkeld: muziek in combinatie met geestelijke zorg. Taal en muziek, het lijkt een vruchtbare combinatie.

De samenwerking tussen muziektherapeute Irene en geestelijk verzorger Paula ontstond vier jaar geleden. Dat komt, beide hadden het gevoel dat hun therapie soms tekort schoot. Zo merkte Irene dat het ophalen van herinneringen en het beleven van emoties via de muziek heel goed ging - maar voor sommige bewoners was het niet voldoende: zij wilden ook graag práten. Geestelijk verzorger Paula op haar beurt ontdekte dat woorden soms tekort schoten om bewoners te ondersteunen bij hun emoties.

Het positieve benadrukken

Daarom besloten de twee gedreven zorgprofessionals om van hun aparte methodieken, er één te maken. Moeilijk was dat niet, zegt Irene enthousiast: ‘Paula en ik ontdekten dat we op dezelfde manier werken: we benadrukken altijd het positieve van wat de bewoners gedaan hebben en doen. En allebei sluiten we aan bij wat zij zelf aangeven, zowel in woorden, emoties, als in lichaamstaal.’

Levensthema

In hun gezamenlijke therapie wordt muziek geluisterd, een gedicht voorgedragen, gezongen en gepraat. Elke week staat een levensthema centraal; van spelletjes van vroeger, herinneringen aan de oorlog, maar ook ervaringen in de tijd van nu. Irene: ‘Kleine dingen kunnen het gesprek al op gang brengen. Zo merk je bij het zingen dat allerlei woorden opeens weer boven komen.’

Positief zelfbeeld

Het doel van hun therapie is tweeledig: stimuleren dat a. de bewoners contact met elkaar maken. En b: een positief zelfbeeld krijgen. Daarom ligt de nadruk op wat ze nog kunnen, en worden veel complimentjes uitgedeeld. ‘Juist omdat ze dagelijks geconfronteerd worden met wat ze niet meer kunnen,’ legt Irene uit.
Het resultaat noemt ze verbluffend. ‘Bewoners stappen uit hun eigen wereld, maken contact met elkaar, steunen elkaar in hun verdriet. Ze kunnen nog zóveel met elkaar delen. Dat vergeten we wel eens in de drukte van alledag.’ Lachend: ‘Het kost geen geld, alleen maar aandacht.’ De twee zijn nu druk om wetenschappelijk onderzoek voor elkaar te krijgen. Pas dan zullen we weten wat het effect van deze nieuwe, unieke werkwijze is.

II. Aansluiten bij de belevingswereld van mensen met dementie

Versterken van het zelfbewustzijn, bieden van warm contact en positieve belevingen: voor Paula Irik en Irene Kruijssen van de Amsterdamse zorginstelling Cordaan staat dit centraal In de ondersteuning van mensen met dementie.

Paula Irik is geestelijk verzorger en Irene Kruijssen is muziektherapeut. Aan hun benaderingswijze kan iedereen zijn steentje bijdragen. Van naasten, verzorgenden, fysio-, ergo- en muziektherapeuten, activiteitenbegeleiders en psychologen tot geestelijk verzorgers. Onderstaande film laat dit zien.

Levenskunst van mensen met dementie

Alles begint volgens de twee bij de eigen levenskunst van mensen met dementie. Paula: ‘Mensen met dementie hebben vaak een ontzettend groot gevoel voor het goede van het leven. En daar kun je heel makkelijk bij komen. Door het ophalen van herinneringen, warm contact, humor en verdriet delen’. En: ‘Onze ervaring is dat mensen met dementie een ontzettend gaaf en scherp gevoel hebben voor dingen die dieper gaan dan het gewone leven en de sleur van de dag.’

Muziek

Als verbaal contact minder wordt, maak je makkelijk goed contact door muziek, zang, sfeer en aanraking.  Irene: ‘Muziek is een van de dingen die mensen nog het langst raakt. En als je muziek vermengt met taal, roep je bij mensen het beste op wat ze nog in zich hebben’.

Belevingsconcerten

Voor mensen met vergevorderde dementie organiseren Paula en Irene belevingsconcerten.  Terwijl bewoners in hun bed liggen, wordt er in een intieme sfeer gezongen op zachte muziek, waarbij ieder persoon liefdevolle individuele aandacht krijgt. 

Het geeft je zelf ook veel

‘Het beste wordt in jezelf naar boven geroepen’, zegt Irene. Paula: ‘De reactie van bewoners maken me vaak ongelooflijk rijk. Ze zijn vaak een groot cadeau waar ik de hele dag weer op kan teren’. En: ‘Wat mensen met dementie uiten is zoiets als poëzie. Betoverende mysterieuze en ontroerende taal. En poëzie lezen vraagt dat je jezelf opent, dat je je kwetsbaar opstelt, dat je je laat verrassen’.

Meer lezen en zien:

In onderstaande film kun je de visie en benaderingswijze van Paula Irik en Irene Kruijssen zien en beleven. Zij schreven ook boeken en maakten een reizende expositie:

• Reizende tentoonstelling ‘Leestekens’ van 72 borden met foto’s en teksten van mensen met dementie zelf. De expositie draagt bij aan de emancipatie van mensen met dementie. Hij heeft al veel woonzorgcentra aan gedaan en is te bestellen via . De kosten zijn € 300 per maand, inclusief brengen en weer ophalen.
  
• Sprekende handen. Een methodiek voor ontmoetingsgroepen met dementerende mensen (2010, Paula Irik en Irene Kruijssen)
• Als het maar echt is. Over de zachte kracht van mensen met dementie. (2013, Paula Irik)
• Leestekens. De levenskunst van mensen met dementie. (2014, Paula Irik)
• Want we hebben allemaal de morgen. Dementees, taal van mensen met dementie. Handreiking voor naastbetrokkenen. (2017, Paula Irik en Irene Kruijssen)