Wetenschappelijk onderzoek naar PACSLAC

Door Lieke Heesink - 08-04-2009

Hoe vaak komt pijn voor bij mensen met dementie? Dat wilde een team van Maastrichtse wetenschappers weten. Zij deden dat met de door hen ontwikkelde PACSLAC – methode. Verder onderzochten zij A. hoeveel kennis verpleegkundigen hebben over pijn. B: welke methoden er zijn om pijn goed te beoordelen en C. hoe deze zich verhouden tot de door het team ontwikkelde PACSLAC - methode. Ze hebben de onderzoeken op een rijtje gezet en de uitkomsten geanalyseerd.

Resultaten
Pijn in verpleeghuizen: hoe vaak komt het voor?
Met de PACSLAC werd gemeten hoe vaak mensen met dementie pijn hebben. Het bleek dat bijna de helft van de 117 deelnemers aan deze studie pijn hadden. Mensen in een gevorderd dementiestadium hadden het vaakst pijn. Daarnaast bleken vrouwen meer pijn te ervaren dan mannen.
Opmerkelijk was de volgende bevinding: mensen die al behandeld werden met pijnstillers, rapporteerden meer pijn. Hoe kan dat? De onderzoekers denken dat de pijnbehandeling vaak niet adequaat lijkt te zijn.

Kennis van verpleeghuismedewerkers
Door middel van een vragenlijst werd onderzocht in hoeverre medewerkers van een verpleeghuis kennis hebben van pijn bij de verpleeghuisbewoners. Het bleek dat er vooral een tekort aan kennis is op het gebied van pijnbestrijding en medicatie. Bovendien zijn hoger opgeleiden zich meer bewust van de aspecten rondom pijn bij mensen met dementie, dan lager opgeleiden.

PACSLAC in vergelijking met andere pijnschalen
Omdat mensen met dementie vaak minder goed pijn kunnen benoemen, is het meten van pijn bij deze groep erg moeilijk. De beste methode lijkt observatie te zijn. Er zijn al veel observatieschalen voor ontwikkeld, en naast de PACSLAC leken op dit moment de DOLOPLUS en de PAINAD betrouwbare schalen. Daarom werd de PACSLAC vergeleken met deze twee pijnschalen. Het bleek dat de PACSLAC het meest bruikbaar is voor de klinische setting. De andere twee schalen lieten ook goede resultaten zien, maar hadden beide een minder goede klinische bruikbaarheid.

Details over het onderzoek
De onderzoekers beoordeelden verschillende pijnobservatieschalen, onder andere op hun toepasbaarheid in de praktijk. Hiervoor lieten zij verzorgenden 128 verpleeghuisbewoners met dementie observeren, voor en tijdens de griepvaccinatie.

Hoe pakten zij het aan?
De observaties werden uitgevoerd door twaalf verzorgenden in drie Nederlandse verpleeghuizen.

De PACSLAC en de PAINAD werden direct na de observaties ingevuld. De DOLOPLUS kan alleen maar gebruikt worden om het verloop van pijn te observeren en niet om pijn te meten op een specifiek moment. Daarom werd deze achteraf ingevuld.
Daarnaast werden de mensen gevraagd naar hun mate van pijnervaring. Ook werden video-opnames gemaakt. Zo konden de onderzoekers later bekijken of de beoordeling door de verschillende observatoren overeen kwam. Het verzorgend personeel beoordeelde de schalen op bruikbaarheid in de praktijk.

Nadeel van deze methode
Deze manier van onderzoeken heeft een nadeel: er is namelijk sprake van een acute pijnstimulus (de vaccinatie). Dat is niet zoals pijn altijd voorkomt. Bij chronische pijn bijvoorbeeld, kunnen andere schalen effectiever zijn. Bovendien komen er geen extreem hoge pijnscores voor na een vaccinatie.

Hoe werd de pijn onderzocht?
Met de PACSLAC werd ook onderzocht hoe vaak pijn voorkomt bij mensen met dementie. Hiervoor werden 117 mensen uit drie verpleeghuizen onderzocht. Ze keken naar het verschil in pijn tussen mannen en vrouwen, het gebruik van pijnmedicatie, en het type en stadium van dementie.

Beperkingen
Deze studie heeft een aantal beperkingen. Allereerst werd een kleine groep onderzocht. Hoewel het een representatieve groep leek, kunnen er altijd verschillen zijn met de gehele populatie.
Daarnaast werd een MMSE - score gebruikt om de mate van dementie te bepalen. Deze maat is echter niet erg nauwkeurig. Tenslotte: er is weinig rekening gehouden met het type dementie. Dit is echter wel van invloed op de ervaring van pijn. Het geeft aan dat er meer onderzoek op het gebied van pijnrapportage nodig is.

Bronnen
Improving the clinical usefulness of a behavioural pain scale for older people with dementia.
Nederland, S.M.G. Zwakhalen, J.P.H. Hamers, M.P.F. Berger, 2007
The psychometric quality and clinical usefulness of three pain assessment tools for elderly people with dementia.
Nederland, S.M.G. Zwakhalen, J.P.H. Hamers, M.P.F. Berger, 2006
The prevalence of pain in nursing home residents with dementia measured using an observational pain scale.
Nederland, S.M.G. Zwakhalen, R.T.C.M. Koopmans, P.J.E.M. Geels, M.P.F. Berger, J.P.H. Hamers,2009
Pain assessment in nursing home residents with dementia