Pijn herkennen met nieuw instrument

Door Nanda de Knegt - Redactioneel - 16-09-2008

Tweederde van de mensen in een verpleeghuis lijdt pijn. Dat wil zeggen: tweederde van de mensen die het nog kunnen vertellen. Dat ontdekte onderzoekster Rhodee van Herk van de Erasmusuniversiteit. Maar veel mensen met dementie kunnen hun pijn niet uiten. Volgens de verpleging in dit onderzoek lijdt driekwart van deze patiënten pijn! Van Herk ontwikkelde een goede pijnschaal, genaamd Repos. Een instrument om pijn bij mensen met dementie te herkennen. In dit artikel alles over deze methode. Elders op deze site kunt u lezen over een andere pijnobservatieschaal PACSLAC.

Wat was het doel van dit onderzoek?
Onderzoekster Van Herk wilde een eenvoudige, betrouwbare en goede pijn- observatieschaal ontwikkelen voor bewoners van verpleeghuizen die niet kunnen aangeven dat ze pijn hebben. 

Wat zijn de belangrijkste conclusies?

• De ontwikkelde Rotterdam Elderly Pain Observation Scale (REPOS) is een observatieschaal waarmee verzorgenden op een objectieve manier kunnen bepalen of de oudere pijn heeft. Dit gebeurt aan de hand van gedrag.
• Bij de REPOS hoort een beslisboom die aangeeft wat er vervolgens moet gebeuren.
• De Check-list ‘Pijn Gedrag voor ernstig verstandelijk gehandicapte kinderen’ stond model voor REPOS.

REPOS bleek een succes, om verschillende redenen:

• De overeenstemming tussen twee observatoren was goed.
• De onderdelen van de observatieschaal hingen redelijk met elkaar samen.
• De REPOS kwam sterk overeen met een al bestaande pijnschaal voor dementie (Pain Assessment in Advanced Dementia-Scale, PAINED).
• Het afkappunt bleek effectief: een totale REPOS - score van minstens 3 duidt op pijn.

Wat kunnen we hiermee in de dagelijkse praktijk?
Wat is het probleem?
De verpleging die meewerkte aan het onderzoek, is van mening dat driekwart van de patiënten die niet laten zien dat ze pijn hebben, wel degelijk lijden. Toch krijgen deze patiënten onvoldoende pijnstilling.

Wat is REPOS?
REPOS is een veelbelovende pijnschaal om pijn te herkennen bij bewoners van verpleeghuizen. Dit is mogelijk bij verschillende stadia van verstandelijke achteruitgang. Het afkappunt voor pijn en het behandelprotocol verbeteren de omgang met pijn, voor de patiënt en door de verzorgers in verpleegtehuizen.

Hoe kan REPOS worden gebruikt?
Volgens Van Herk kunnen verpleeghuizen aan een beter pijnbeleid bijdragen door REPOS - metingen verplicht te stellen. Bovendien kan REPOS onderdeel uitmaken van jaarlijkse meetweken. Door de eenvoud is REPOS goed bruikbaar in de dagelijkse praktijk, maar dit vergt wel oefening. Voor dit doel stelde Van Herk een cd-rom samen met achtergrondinformatie en videobeelden.

Details over het onderzoek
Aanpak
In meerdere verpleeghuizen zijn bewoners met verschillende mate van verstandelijke achteruitgang gefilmd tijdens rust en tijdens een mogelijk pijnlijke activiteit. Er is gekeken naar de patiënten en hun reacties op de activiteiten. Veertien van die reacties  (zoals gespannen gezicht, angstige blik, agressie en kreunen) kwamen duidelijk méér voor in de pijnlijke situatie dan in rust. De observaties door twee getrainde onderzoekers (‘blind’ voor de verdeling in interventie- en controlegroep) zijn met elkaar vergeleken. Vervolgens zijn de overeenkomsten tussen de reacties berekend.

Wat is er vergeleken?
Om de validiteit te testen, is de ontwikkelde REPOS vergeleken met een pijnschaal bij dementie (Pain Assessment in Advanced Dementia-Scale, PAINED). Ook is de rustsituatie vergeleken met de pijnsituatie en is de interventiegroep vergeleken met de controlegroep.

Wie waren de deelnemers?
Bewoners van somatische, revalidatie en psychogeriatrische afdelingen van zes verpleeghuizen in Nederland zijn benaderd. Zij mochten meedoen aan het onderzoek wanneer zij volgens de verzorgenden/verpleegkundigen de afgelopen weken gematigde tot ernstige pijn hadden (score van minstens 4 op een beoordelingschaal van 0 tot 10). De 174 bewoners zelf of hun wettige vertegenwoordigers gaven toestemming voor deelname.

Wat werd er gedaan?
Vervolgens namen de onderzoekers bij alle bewoners de Mini-Mental State Examination (MMSE) af, een maat voor algemeen verstandelijk en zelfstandig functioneren.
De interventiegroep bevatte 124 bewoners met een ernstige verstandelijke achteruitgang (MMSE score <18) en bewoners die niet konden praten (MMSE afname onmogelijk door bijvoorbeeld vergevorderde dementie). De controlegroep bevatte 50 verstandelijk gezonde bewoners tot en met bewoners met een lichte verstandelijke achteruitgang (MMSE score ≥ 18) en met de mogelijkheid om pijn te uiten.
 

Kwaliteit van het onderzoek
Sterke punten van dit onderzoek zijn:

• controlegroep
• voldoende steekproefgrootte (174 bewoners)
• observatoren van de videobeelden zijn getraind en waren ‘blind’ voor de verdeling in interventie- of controlegroep. De overeenkomst tussen hun scores is berekend
• maatschappelijk relevant: door pijn eerder te herkennen, kan zorg effectiever (en daardoor goedkoper) worden
• Uitgebreid: vanuit proefschrift is de pijnschaal ontwikkeld, inclusief behandelprotocol en instructie cd-rom, ook worden er lezingen gegeven.

Zwakke punten van dit onderzoek zijn:

• ongelijke groepgroottes: 124 bewoners (interventiegroep) versus 50 bewoners (controlegroep)
• de interventiegroep bevatte bewoners die om verschillende redenen geen pijn konden uiten (verschillende diagnoses, van vergevorderde dementie tot vergevorderde afasie).

Meer informatie en instructie CD-rom
Lees hier meer over Repos.
Zie hier de presentatie van van Herk.
Voor het bestellen van het proefschrift of de instructie CD-rom: mail naar:

Bron
The Rotterdam Elderly Pain Observation Scale (REPOS); a new behavioural pain scale for non-communicative adults and cognitively impaired elderly. Hoofdstuk in proefschrift: A closer look at pain in nursing home residents.
Proefschrift van R. van Herk over de ontwikkeling van The Rotterdam Elderly Pain Observation Scale (REPOS). Nederland, 2008

Eindredactie: Rinske Bosma