Studiegroepen: dagbesteding voor Hoogintelligente Ouderen

Redactioneel - 10-02-2022

De ene mens is de andere niet. Hoogintelligente en hoogopgeleide ouderen voelen zich vaak niet thuis in de gemiddelde dagbesteding. Ze vervelen zich, worden somber, trekken zich terug of verzetten zich. Respect wonen-zorg-welzijn Den Haag heeft al sinds 2006  met succes een speciale dagbesteding voor deze doelgroep. Monique Luyendijk onderzocht voor haar master Psychologie het concept en de effecten ervan. 

Hoogintelligent, hoogbegaafd, hoogopgeleid

Hoogintelligent hoeft niet ‘hoogopgeleid’ te betekenen. In de eerste helft van de vorige eeuw was middelbaar en hoger onderwijs maar voor heel weinig kinderen uit de sociaal economisch lagere milieus mogelijk, en ook bij meisjes was het opleidingsniveau vaak lager dan op grond van hun intelligentie te verwachten was. 

Veel senioren hebben dus niet met studieresultaten of IQ-tests kunnen zien dat ze hoogintelligent zijn. Wel kunnen ze ervaren ze dat ze anders zijn dan veel andere mensen. Sommige hoogintelligente mensen hebben ook andere extra begaafdheden. Zij worden ‘hoogbegaafd’ genoemd. Wat precies onder die term valt, daarover is geen wetenschappelijke overeenstemming. In het boek ‘Hoogbegaafd. Dat zie je zó! Over zelfbeeld en imago van hoogbegaafden’ (2008) geeft M. Kooijman-van Thiel, de volgende omschrijving van de hoogbegaafde mens: “Een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.” 

Andere behoeften

Onderzoekers zien dat hoogintelligente en hoogbegaafde senioren meer dan andere ouderen behoefte hebben aan zelfontplooiing en aan regie over het eigen leven. Ook hebben zij behoefte aan contact met gelijkgestemden. Bij dementie behouden zij lange tijd dezelfde belangstellingen als vóór deze aandoening.

Studiegroep: dagbesteding op maat 

Geestelijk verzorger Rico Kremer van Respect wonen-zorg-welzijn Den Haag ontwikkelde al in 2006 speciale dagbesteding voor hoogintelligente en hoogbegaafde ouderen. En ze worden nog steeds met succes gegeven. Hij noemt het ‘Studiegroepen’ omdat het doel van de groep is het stimuleren en verdiepen van persoonlijk inzicht in de huidige levensfase door het verbreden van het sociale netwerk, het uitwisselen van kennis en ervaring en het stimuleren van het geheugen van de deelnemers. 

Zingeving en zinbeleving staan in de Studiegroepen centraal. Hierom worden ze  geleid door een geestelijk verzorger. 

Deelnemers 

Elke studiegroep bestaat uit maximaal 10 ouderen met beginnende vermindering van geheugen en denkvermogen en/of lichamelijke beperkingen. Beide groepen zitten samen in een studiegroep. Sommige groepen bestaan uit alleen mannen, er is één gemengde groep. Voor een vrouwengroep waren er tot nu nog te weinig aanmeldingen. 

Programma

’s Ochtends - vanaf 10 uur - worden er uiteenlopende thema’s besproken, zoals onderwerpen uit de actualiteit. Daarnaast is er aandacht voor persoonlijke ervaringen en het levensverhaal van de cliënten, bijvoorbeeld het voormalig arbeidsverleden of het huidige ziekteproces. Daarbij wordt gebruik gemaakt van multimedia, zoals internet, film of muziek. 

Na het ochtendprogramma wordt gezamenlijk geluncht in het restaurant.

De middag kent een keuzeprogramma. Deelnemers kunnen ieder voor zich kiezen uit een mix van een rustsessie, kunstzinnig therapie, fysiotherapie, luisteren naar klassieke muziek of het bekijken van een documentaire. 

Na afloop van de dag mailt de geestelijk verzorger aan de deelnemers het dagverslag. Dit verslag wordt door deelnemers en hun naasten thuis gebruikt om samen de gebeurtenissen van de dag op te halen en vast te houden.

Het zwaartepunt van de Studiegroepen ligt bij het bespreken van de actualiteiten, naar aanleiding waarvan de deelnemers hun persoonlijke ervaringen en levensverhaal delen. Hierbij gaat het ene onderwerp naadloos over in het volgende, afhankelijk van de inbreng van de deelnemers. De rode draad van het gesprek wordt nauwlettend gevolgd door de gespreksleider. Deze  koppelt de gespreksstof vervolgens aan existentieel levensbeschouwelijke thema’s, waarbij zingeving en zinbeleving van de deelnemers centraal staan.

Effect

De gesprekken n.a.v. de actualiteit worden door de deelnemers het hoogst gewaardeerd, zo zag Monique Luyendijk bij haar onderzoek. Zij concludeert dat het programma aansluit bij de intellectuele behoefte van de deelnemers: zij voelen zich cognitief uitgedaagd, vervelen zich nooit en voelen zich na afloop van een Studiedag voldaan.

Lees hier de scriptie ‘Studiegroepen Dagbesteding voor Hoogintelligente Ouderen’ van Monique Luyendijk

Wilt u meer weten over hoogbegaafdheid bij ouderen? Bezoek dan we website van het Instituut Hoogbegaafde Volwassenen ((IHBV)