Weinig bekend over effect belevingsgerichte zorg

Door Mariëlle ten Veldhuis - Redactioneel - 21-10-2008

Belevingsgerichte zorg betekent dat je de persoonlijkheid van de patiënt respecteert en erkent. Hoe werkt dat precies bij Alzheimerpatiënten waarbij de persoonlijkheid verandert? Dat is moeilijk te zeggen. Dit artikel laat zien wat we al weten over het effect van belevingsgerichte zorg. Eigenlijk zo goed als niets…

Doel
De schrijvers van dit artikel willen duidelijk maken wat er al bekend is over belevingsgerichte zorg. Ook willen ze laten weten naar welke onderwerpen nog meer onderzoek nodig is. Zo kan duidelijk worden of mensen met ernstige Alzheimer dankzij belevingsgerichte zorg een kwalitatief beter leven krijgen.

Resultaten
Houding ten opzichte van zorg voor Alzheimerpatiënten
Er is een groot verschil tussen de houdingen van verzorgenden ten opzichte van de zorg voor ouderen met dementie. In het ene geval gaat de verzorgende er vanuit dat de persoonlijkheid van ouderen met dementie geleidelijk verloren gaat. De zorg is in dat geval vooral gericht op het  fysieke welzijn. Hierdoor wordt de relatie tussen de verzorgende en de patiënt slechter.
In het andere geval gaat de verzorgende er vanuit dat de persoonlijkheid ook in een later stadium van de dementie blijft bestaan. Hieruit volgt de belevingsgerichte zorg. Die zorg gaat verder dan fysieke zorg. Het mentaal welzijn van patiënten speelt ook een rol. Verrijking van het leven van de patiënt staat voorop. Hierdoor zal er een relatie tussen de patiënt en de verzorgende ontstaan. Die relatie is net zo belangrijk als het verlenen van zorg.

Belevingsgerichte zorg in de praktijk
Wat is belangrijk voor de invoering van belevingsgerichte zorg in de praktijk? Een aantal elementen: verzorgenden moeten de persoonlijkheid van mensen met Alzheimer zien als verborgen in plaats van verdwenen. Dit moet bij alle aspecten van de zorg worden onthouden. Het welzijn van de patiënt staat voorop en gaat boven de uitvoering van zorg en routines.
Verder is het van belang dat de omgeving persoonlijk en simpel wordt ingericht, zodat de patiënt alles makkelijk kan interpreteren. De patiënt moet zelf inspraak krijgen over het inrichten van de omgeving.
Ook moet je het gedrag van de patiënt bekijken vanuit menselijk oogpunt. Hierbij gaat de verzorgende er vanuit dat elk gedrag met een reden wordt geuit, ook al is deze reden bij een oudere met dementie soms moeilijk te achterhalen. Als een patiënt ‘storend’ gedrag vertoont, grijpen verzorgenden vaak naar medicatie. Verzorgenden die belevingsgerichte zorg toepassen, richten zich daarentegen juist op de interpretatie van dit gedrag. Zo kunnen de behoeftes van patiënten achterhaald en vervuld worden. Bij het interpreteren van het gedrag spelen biografische gegevens een belangrijke rol. Want het praten over herinneringen kan een stimulans zijn voor de sociale interactie. Wat ook helpt bij het begrijpen van gedrag, is validatietherapie, ‘validation’. Hierbij ga je mee in de belevingswereld van de patiënt.

Onderzoek
Er is nog weinig onderzocht over het effect van belevingsgerichte zorg. Eén onderzoek heeft deze zorg toegepast tijdens het douchen en wassen. Voorkeuren en comfort van de bewoner stonden hierbij voorop. Aanpassingen in de omgeving waren gericht op het comfort van de bewoner, en afwijkend gedrag werd gezien als de aanwezigheid van onvervulde behoeftes. Agitatieniveaus en agressie daalden tijdens dit onderzoek, het comfort voor de bewoner werd beter en de medicatie-inname nam af. De verzorgenden voelden zich meer op hun gemak, ze waren aardiger en verbaal ondersteunend.

Details over het onderzoek
De schrijvers van dit artikel hebben een literatuuronderzoek gedaan. Zij zochten artikelen via PubMed, Cinahl en uit de Cochreane Library. De onderzoeken die werden gevonden, waren vaak kwalitatief van aard. De interventies in de onderzoeken hadden vaak kleine onderzoeksgroepen, geen controlegroep en/of een grote variatie van dementie. In de toekomst moeten we kijken welke elementen van belevingsgerichte zorg het meest effectief zijn, voor wie deze zorg effectief is en in welk stadium van dementie. We zijn op weg, maar er is nog veel te ontdekken.


Bron
‘Person-centred care of people with severe Alzheimer’s disease: current status and ways forward.’
D. Edvardsson, B. Winblad, P.O. Sandman. Lancet Neurology, 2008.

Eindredactie: Naomi Aanstoot