Positieve communicatie verbetert de levenskwaliteit van mensen met dementie

29-06-2020

Kasper Bormans (KULeuven) promoveerde onlangs op een proefschrift over hoe positieve communicatie de levenskwaliteit van mensen met dementie en hun omgeving helpt verbeteren. IDé sprak met hem over de betekenis van zijn bevindingen voor de praktijk.

Kasper Bormans is gepromoveerd in communicatiewetenschappen en studeerde ook filosofie en psychologie. Al 10 jaar verdiept hij zich, onder supervisie van psychiater Dirk De Wachter, in wat er omgaat in het hoofd van mensen met dementie. In zijn werk laat hij zien hoe we met positieve woorden en lichaamstaal het welzijn van mensen met dementie kunnen verbeteren. Hij zet daarvoor technieken in uit de reclame en marketing. 

We vroegen Kasper of hij uit zijn onderzoek wat concrete tips kon geven. Een paar van zijn aanbevelingen:

• Stel voel-vragen in plaats van kennis-vragen. Dus bijv. niet: ‘Op welke dag ben je getrouwd’, maar: ‘Hoe voelde jij je tijdens je trouwdag?’ Dan is de kans groter dat betekenisvolle herinneringen en verhalen boven komen. 
• Help de ander zich gezien te voelen, in vertrouwd contact.  ‘Spiegel’ de woorden of lichaamshouding. Dus: herhaal subtiel woorden, zinnen, gebaren. Zo ben je een spiegel en kun je het zelfbeeld van de ander versterken. 
• Laat het gevoel van eigen regie behouden. Dus neem niet onnodig dingen over, laat iemand zelf bepalen wat hij op het brood wil, of op welke stoel hij wil zitten. En zorg dat je altijd op gelijke ooghoogte praat.
• Help iemand positieve gevoelens te hebben. Buig negatieve dingen om naar iets positiefs: Dus in plaats van ‘we kunnen elkaar door corona nu niet vasthouden’: ‘wat is het fijn om je bij het beeldbellen te zien’. Gebruik humor. Deel ook je eigen stuntelige momenten, dat brengt je op gelijke status. Ook een handige tip: als wij mensen omhoog kijken voelen we ons beter dan als we naar beneden kijken. Hang foto’s van dierbaren dus net ietsjes te hoog. 
• Help iemand niet weg te zakken in het verleden, of vast te zitten in het hier en nu. Help iemand om herinneringen een startpunt te laten zijn van een nieuwe beleving en de toekomst. Laat mensen in blijde afwachting anticiperen op iets leuks dat komen gaat. Zeg niet ‘ Ik ga naar huis’, maar ‘Tot zondag’. 
• Geef liefst geen dwingende opdrachten, maar gebruik verleidingskunst. Dus: Leg haalbare mogelijkheden voor die tot hetzelfde resultaat leiden. Knik bij een voorstel zelf alvast ‘ja’: dat schept bereidheid bij de ander. En in plaats van ‘heb je zin om te wandelen’: ‘zullen we binnen of buiten gaan wandelen?’

Veel van deze aanbevelingen gaan over de ander beïnvloeden zonder dat hij dat zelf in de gaten heeft. Is dat wel ethisch? Kasper vindt van wel: ‘Inderdaad, maar we beïnvloeden anderen permanent zonder dat diegene dat beseft. Dat kan niet anders en hoort bij het leven en de zorg. En het is dan vanuit ethisch perspectief beter om juist heel bewust en goed te beïnvloeden, gericht op het welzijn van de ander’.

Publicaties en applicaties

Kasper Bormans schreef een aantal boeken en ontwikkelde ook enkele hulpmiddelen:

• Zijn nieuwste boek: Tijd maken voor mensen met dementie - 52 manieren om te blijven communiceren.
• Het Spel van de Verbeelding Activeer je fantasie.
• Boek: Een nieuw geheugenpaleis’ met de bijbehorende app MemoryHome. 
• Boek: Wat Alz? – Over de kern van communicatie, de kracht van dromen en het wonder van relaties.

Zie hier een filmpje over de toepassing van Een nieuw geheugenpaleis en de MemoryHome app.

De titel van het proefschrift van Kasper Bormans heet ‘Communicatieve strategieën om het geheugen voor betekenisvolle anderen te versterken en de levenskwaliteit te verhogen bij de ziekte van Alzheimer’. Het proefschrift is hier te downloaden.

Meer achtergrond: www.kasperbormans.be of www.memoryhome.com