Masseren en aanraken: nuttig, maar meer onderzoek is nodig

Door Eline Brekelmans - Redactioneel - 11-10-2008

Massage lijkt rustgevend te werken. En als je een oudere met dementie zachtjes aanraakt tijdens het eten, bevordert dit zijn eetlust. Toch is veel meer onderzoek nodig, om precies te weten wat het effect is van massage en 'therapeutic touch'.

Wat was het doel van dit onderzoek?
Bij mensen met dementie worden verschillende soorten massages en ‘therapeutic touch’ toegepast. Bij therapeutic touch houdt de therapeut zijn handen een stukje van het lichaam van de patiënt, zodat deze ontspant. Deze studie onderzocht de effecten van zulke therapieën. 

Resultaten
Vooraf: er waren slechts twee kleine studies, met een totaal van 110 deelnemers, die voldeden aan de criteria van dit onderzoek.

Resultaten van de eerste studie
Tijdens de eerste studie keken de onderzoekers naar het effect van ‘verbale aanmoediging en touch’.  Met touch wordt bedoeld: de mensen met dementie worden zachtjes aangeraakt. De onderzoekers pasten deze techniek toe bij de interventiegroep, tijdens het nuttigen van de maaltijden. Dit werd vergeleken met de controlegroep die alleen mondeling werd aangemoedigd om te eten.
De groep die verbaal mét touch werd aangemoedigd, bleek duidelijk meer te eten dan voorheen. Er werd geen verandering geconstateerd in de controlegroep.

Beperkingen aan het eerste onderzoek
We weten niet hoe de deelnemers werden toegewezen aan de controle - of interventiegroep. Verder bestonden de controle- en interventiegroep uit kleine groepen proefpersonen.

Resultaten van de tweede studie
In de tweede studie werd het effect van kalmerende muziek en handmassage op korte termijn onderzocht door vier condities met elkaar te vergelijken:
* Kalmerende muziek;
* Handmassage;
* Kalmerende muziek met tegelijkertijd handmassage;
* Geen interventie.

Wat bleek? De proefpersonen die handmassage kregen, waren minder onrustig dan in de groep zonder behandeling. Er is ook gekeken naar het effect van kalmerende muziek mét handmassage. Hierover stonden geen resultaten vermeld in het huidige review. In het oorspronkelijke artikel stond het volgende: álle behandelingen verminderden onrustig gedrag meer dan geen interventie. Er werd echter niet meer voordeel gehaald door het combineren van handmassage met kalmerende muziek.

Beperkingen aan het tweede onderzoek
De resultaten uit het onderzoek gaan alleen over effecten op de korte termijn. Er is niet onderzocht of de therapie ook nog effect had op de lange termijn. Een ander nadeel is dat ook aan dit onderzoek maar een kleine groep proefpersonen meewerkte.

Andere onderzoeken
Er zijn nog meer onderzoeken gedaan in deze richting. Die voldeden echter niet aan de criteria van dit huidige artikel. Toch hebben we er een aantal op een rijtje gezet:

Minder ontevredenheid
Zo bleek uit een studie dat ‘therapeutic touch’ zorgt voor minder ontevredenheid onder ouderen met dementie.

Goed voor cognitie en emotie
Een ander onderzoek had als resultaat dat ‘transcutane elektrische zenuwstimulatie’ (een elektronisch apparaat dat stroom levert en wordt gebruikt om zenuwen via de huid te stimuleren) zorgt voor grote verbeteringen op cognitief functioneren en emotioneel gedrag, direct na de stimulatie - en voor kleine verbeteringen op de langere termijn.

Minder storend gedrag
Een derde studie toonde aan dat aromatherapie in combinatie met masseren zorgt voor een afname van storend gedrag.

Meer onderzoek nodig
Al met al is er een hoop onderzoek gedaan naar masseren en ‘therapeutic touch’. Veel onderzoeken waren echter van slechte kwaliteit. Studies toonden positieve resultaten van therapeutic touch en massage en er werden geen ernstige bijwerkingen gevonden. Deze bevindingen zijn echter beperkt, waardoor er geen algemene conclusies kunnen worden getrokken over de voordelen voor mensen met dementie.
De auteurs van het huidige artikel wijzen er daarom op dat nader onderzoek nodig is om te bepalen welke soorten behandelingen het meest effectief zijn. In de toekomst moet er worden gewerkt met duidelijke definities van begrippen en hypothesen die kunnen worden onderzocht. Het is dan ook belangrijk precieze omschrijvingen te geven van behandelingen, zodat de resultaten in de praktijk kunnen worden toegepast.

Details over het onderzoek
Er werd gezocht naar artikelen via MEDLINE, EMBRASE, PsychINFO en CINAHL, en wel op de termen: massage, therapeutic touch, reflexologie en shiatsu (hierbij ligt de focus op de druk van de vinger op specifieke punten van het lichaam). Om in de studie te worden opgenomen, moesten onderzoeken aan een aantal criteria voldoen. Zo moesten zij een controlegroep hebben, waarbij mensen willekeurig werden toegewezen aan de interventie- of de controlegroep. Verder moest het gaan om massage of ‘therapeutic touch’ aan ouderen met dementie. Tenslotte moest het gaan om de effecten van de behandelingen op gedragsproblemen, emotionele problemen, cognitieve mogelijkheden of de fysieke, emotionele en financiële kosten van zorgverleners.

Bron
Massage and touch for dementia (Review)
Viggo Hansen N, Jørgensen T, Ørtenblad L
2006

Eindredactie: Rinske Bosma