Seks in het verzorgingshuis, anno 2013

door Elly Molendijk - Redactioneel - 16-08-2013

Dat ook ouderen behoefte kunnen hebben aan intimiteit en seksueel contact komt bij veel jongere verzorgenden niet op. Seks is in hun ogen iets voor als je nog geen veertig bent, maar in de werkelijkheid ligt dat heel anders.
Een sekskoffertje dat het onderwerp seks in het verzorgingshuis bespreekbaar maakt tussen verzorgenden en hun cliënten, won onlangs een prijs.

Seks blijft een beladen onderwerp. Praten over de intiemste wensen is niet gebruikelijk in het normale sociale verkeer. Maar in een zorginstelling, waar de cliënten voor hun persoonlijke ruimte afhankelijk zijn van anderen, is het onderwerp van groot belang. Want ook ouderen, wilsbekwaam en niet-wilsbekwaam, kunnen behoefte hebben aan intimiteit en seks. Het hoort bij het gewone leven en draagt bij aan het levensgeluk.

Koffertje

Verpleeghuispsycholoog Nathalie Huitema is de eerste gespecialiseerde seksuologe in vaste dienst bij een zorginstelling. Ze werkt bij Archipel in Eindhoven. Zij bedacht voor de verzorgenden een sekskoffertje dat hen helpt het onderwerp intimiteit en seksualiteit aan te snijden bij de cliënten. Ze won er de UKON-uniek-prijs mee voor 'het meest innovatieve zorgidee'.

In het koffertje zit informatie over het hulpaanbod van Archipel op het terrein van seksualiteit, de richtlijn voor  seksualiteit van Archipel, een set van kaartjes met stellingen die je als team kunt bespreken en posters van ouderen die naakt knuffelen. Ook zitten er concrete vragen in waarmee je het gesprek met de cliënt kunt openen. Daarnaast bevat de sekskoffer informatie over ziektebeelden en welke seksspeeltjes daar het best bij passen, want ziekten kunnen de lustbeleving en -uitvoering beïnvloeden.

Hoort er bij

Behoefte aan seks is niet iets om je als zorgcliënt voor te hoeven schamen en voor veel situaties is een oplossing te vinden. In de vorm van professioneel bezoek wellicht, of een hulpmiddel dat kan helpen bij het zelfdoen. Het peilen van de behoefte aan seks moet gewoon onderdeel zijn van het zorgleefplan, vindt Huitema. Bij de intake van een cliënt kun je er naar informeren, net zo goed als naar de eet- en slaapgewoonten en favoriete activiteiten. Daarna check je op gezette tijden of er vragen of problemen zijn, bijvoorbeeld tijdens het familiegesprek of het doornemen van het zorgleefplan. 

Grenzen

Verzorgenden moeten hun persoonlijke grenzen goed kennen en bewaken. Het is zeker niet de bedoeling dat hij of zij zelf actief wordt in het verlenen van seksuele diensten. Verzorgenden moeten ook kunnen aangeven dat hun grenzen overschreden worden en zich dan gesteund weten door het team. Intieme seksuele wensen bespreken in een werkomgeving is een delicate kwestie, waar niet elke werknemer zich prettig bij zal voelen. Soms ook zal een verzorgende vanuit de eigen religieuze/culturele achtergrond niet mee kunnen of willen gaan in het bedenken van oplossingen en dan is het aan het team om dit soort knelpunten bespreekbaar te maken en een oplossing te zoeken.

Ook de grenzen tussen bewoners vragen aandacht. Bij het creëren van ruimte voor een intieme relatie tussen twee bewoners, moet er goed worden nagegaan of de intimiteit van beide kanten gewenst is. En als er sprake is van ontremd seksueel gedrag, is het belangrijk te zoeken naar de oorzaak en dan te proberen het gedrag in acceptabele banen te leiden. Ook daarin is teamwork van groot belang.

Lees meer

• Interview met Natalie Huitema over haar sekskoffer, op de site van Archipel
• Dossier Cliënten en seks, op de website van het Tijdschrift voor verzorgenden
• De Commissie Ethiek van Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN) maakte in 2011 een handreiking voor omgaan met aspecten van seksualiteit tijdens de beroepsuitoefening van verzorgenden. Lees ons bericht hierover.