TimeSlips: fantasie brengt zelfvertrouwen terug
Redactioneel - 08-07-2013
Niet worstelen met het geheugen, maar putten uit je fantasie. Dat werkt bevrijdend voor mensen met dementie, zegt Anne Basting. Zij ontwikkelde voor hen het concept TimeSlips, een uitnodiging om creatief uiting te geven aan wat er zich in je hoofd afspeelt.
Dr. Anne Basting is van oorsprong Theaterwetenschapper. In 1998 was zij in de VS de grondlegger van TimeSlips Creative Storytelling Inc., dat zich ervoor inzet het accent bij dementie te verleggen van 'geheugenverlies' naar 'creativiteit' en 'meedoen'.
Kring
De wekelijkse TimeSlips-sessie in groepsverband begint met het bijeenbrengen van een kring van mensen met gevorderde tot zeer gevorderde dementie. Staf en vrijwilligers geven alle deelnemers persoonlijk een hand om ze welkom te heten. Dan begint het verhaalmaken met het rondgaan van een grote foto met daarop een opmerkelijke afbeelding. Wat gebeurt er hier en hoe gaat dat verder? Iedereen krijgt de ruimte om te reageren.
Familie of beroemdheden werken niet, het moet een foto zijn met een scherp randje, die vragen oproept over de situatie.
In het midden van de kring zit een 'notulist', die de opmerkingen van iedereen noteert. Alles wat gezegd wordt is waardevol. Er zijn een aantal begeleiders in de kring aanwezig die helpen de bijdragen van de mensen die niet zo duidelijk praten toch voor de hele groep hoorbaar te maken, zodat die ook worden opgeschreven. De notulist zet alles onder elkaar en zo groeit het verhaal.
Alles heeft waarde
De begeleiders stellen vragen om de creativiteit te stimuleren. Woorden zijn vaak onbetrouwbare vrienden geworden voor deze groep en dat ondermijnt het zelfvertrouwen om wat te zeggen. Een beetje aanmoediging doet wonderen om dat te overwinnen.
Als het creatieve proces wat stagneert, leest de notulist voor hoe het verhaal tot nu toe is verlopen. Dat is meestal voldoende om de volgende ontwikkelingen in het verhaal op te roepen.
De verhalen hoeven niet rechtlijnig te lopen, een hoofdpersoon mag best verschillende namen krijgen en onlogische dingen doen. "Alles wat er gezegd wordt is waardevol en krijgt aandacht, dat is absoluut essentieel."
"Je hebt soms de neiging om het verhaal wat glad te strijken, maar het is echt belangrijk dat het verhaal blijft zoals het is aangedragen. Het is een speciaal genoegen voor een deelnemer om zijn eigen woorden terug te horen, ook al begrijpen de anderen soms niet wat ermee bedoeld wordt."
Resultaat
Aan het eind van de bijeenkomst, die meestal rond een uur duurt, wordt het definitieve verhaal nog een keer voorgelezen en dan applaudiseren de aanwezigen. Daarna worden alle deelnemers weer persoonlijk bedankt door de begeleiders voor hun aanwezigheid en inzet. De verhalen kunnen gebundeld worden om te delen met de familie of als basis dienen voor een toneelstuk.
Zelfvertrouwen
De grootste winst van de activiteit is dat dementerenden wordt toegestaan weer creatief te zijn. Ze krijgen daarmee het vertrouwen terug in hun vermogen om te communiceren en iets zinvols te zeggen. Anne Bastings hoop is dat we, door het maken en delen van de verhalen, leren om door het geheugenverlies van mensen met dementie heen te kijken.
Begeleiders leren ook
In een Amerikaanse studie uit 2011 deden medisch studenten als begeleider mee aan TimeSlips-sessies. Wat bleek is dat de artsen in spe meer gevoel kregen voor hoe ze later met deze patiënten moeten omgaan. De kijk van de jonge artsen veranderde volgens het rapport: mensen met dementie werden minder gezien als diagnosegevallen en meer als complete personen met hun eigen kenmerken en verhaal. De specialisatie gerontologie zou daar van kunnen profiteren.
Timeslips biedt online training aan voor het geven van sessies, in het Engels. Prijs $249.
Lees ook: TimeSlips doe je zo (creatief verhalen maken), tips om TimeSlips thuis te doen.
Bronnen:
- timeslips.org
- Artikel in The Gerontologist: Impact of Participation in TimeSlips
- Video van een TimeSlips-sessie op YouTube