TimeSlips doe je zo (creatief verhalen maken)
door redactie IDé - Redactioneel - 08-07-2013
De voorbeelden van TimeSlips, het creatief verhalen vertellen met mensen met dementie, werken inspirerend. De techniek is vooral geschikt voor mensen met gevorderde dementie die niet meer via de vertrouwde weg kunnen communiceren.
Voor mensen die nog niet zo ver zijn is het beroep op hun creativiteit eerder bedreigend, zegt een TimeSlips-deskundige. Zij houden zich liever vast aan de ware verhalen die ze zich nog kunnen herinneren.
Zelf thuis doen
TimeSlips-sessies zijn heel geschikt voor groepen, maar kunnen ook individueel succes opleveren. Het kost wel veel inspanning en toewijding, maar de beloning kan groot zijn.
De Amerikaanse Alzheimer Stichting heeft een aantal nuttige tips voor mantelzorgers die thuis zelf ook een verhaalactiviteit willen doen.
Zorg voor een goede omgeving
Een aparte ruimte, zonder achtergrondgeluiden zoals tv en radio. Zorg voor een groot notitievel, fel gekleurde stiften en voor een interessante foto. Hou de activiteit op het tijdstip dat degene met dementie het meest fit is, vaak is dat tussen 9.30 tot 11.30 's ochtends of meteen na de lunch. Het oudere brein functioneert vroeger op de dag meestal beter, maar dat hoeft niet bij iedereen zo te zijn.
Kies de foto zorgvuldig
Hoe onrealistischer de afbeelding hoe beter. Grote kleurige platen met een vreemde voorstelling of met dieren die mensen nabootsen stimuleren de creativiteit. Foto's van bekende situaties of bekende mensen scheppen een mogelijkheid van goed/fout en kunnen een gevoel van 'verkeerd doen' oproepen. Oude foto's zijn prima, zolang ze maar oud genoeg zijn om te voorkomen dat degene met dementie gaat proberen zich iets ervan te herinneren. Foto's kun je zoeken op internet, bijvoorbeeld via beeldbanken zoals het geheugen van Nederland.
Leer de vraagtechnieken
De manier waarop een vraag gesteld wordt is nog belangrijker dan de foto die wordt getoond. Vragen die met ja/nee te beantwoorden zijn en directe vragen zullen niet werken. Vragen als "Wie is dit?" en "Wat is dit?" zijn verboden. De druk om een goed antwoord te geven zal de creativiteit doodslaan. Stel alleen open vragen die aanmoedigen: "Wat voor naam zullen we deze persoon eens geven?", "Wat zou dit kunnen zijn?" en "Wat zou er hier aan de hand zijn?".
Zet door
Als de methode de ene dag niet werkt, probeer het dan een tijdje later nog eens. Het vergt misschien wat inspanning om een antwoord van iemand te krijgen. Betrek andere familieleden erbij om een soort groepsproces te krijgen.
Blijf stoïcijns
Het is de bedoeling dat het gedachtenproces gestimuleerd wordt. De antwoorden kunnen pijnlijk zijn omdat ze negatief of fout zijn, of oud familiezeer oprakelen. Reacties kunnen ook dwars zijn, seksueel geladen of poep/pies-gerelateerd. Wat er ook komt, herhaal wat er gezegd wordt en maak daar het verhaal mee. Afkeuring zal alleen maar bang maken om nog verder mee te doen. Het is belangrijk om alle bijdragen aandacht te geven, hoe shockerend ook, en dan door te gaan.
Werk met muziek
Soms kan muziek een reactie geven, zelfs bij mensen die niet meer met woorden communiceren. Gebruik ook hier weer open vragen: "Wat zou ze zingen?", "Wat voor muziek zou deze figuur leuk vinden?"
Ga mee in het proces
Als je voelt dat iets opschrijven niet bijdraagt aan jullie beleving van het samenzijn, laat het dan zitten. Neem het gesprek op met een recorder of laat iemand anders de notities maken. Het is wel belangrijk dat het eindproduct herhaald kan worden.
Versoepel de term 'verhaal'
Creatieve verhalen hoeven geen begin, midden en eind te hebben. Ze hoeven zelfs niet logisch te zijn. Een hoofdpersoon mag drie namen hebben als dat zo uitkomt en nonsenswoorden zijn ook prima. Het voelt misschien gek aan om alles los te laten, maar wie daarin meegaat kan op een heel nieuwe manier in contact komen met de geliefde huisgenoot.