Guus van Montfort: 'Laat duizend bloemen bloeien in de zorg'

Door: Stella Braam en Elly Duijf - 11-12-2007

Guus van Montfort twijfelde geen moment toen hij gevraagd werd om voorzitter van de Adviesraad van IDé te worden. Van Montfort was tot maart 2007 directeur van zorgverzekeraar Achmea en staat sindsdien aan het roer van adviesbureau Prismant. ‘Het onderwerp boeit mij geweldig,’ zegt hij, ‘ook omdat ik in mijn familie zelf met dementie te maken heb gehad.’ Ook zei hij volmondig “ja”, ‘omdat ik graag pioniers en innovators ondersteun.’

Passé
‘Het klassieke verzorgings- en verpleeghuis is passé’, zegt Van Montfort stellig. ‘Let maar eens op hoe snel iemand ouder wordt, als hij of zij in zo’n instelling gaat wonen. In één jaar tijd word je drie jaar ouder. Geen wonder: tot aan de dag dat mensen in een verzorgingshuis gaan wonen, doen ze nog van alles zelf in hun vertrouwde omgeving. Zelf opstaan en aanrommelen, soms zelfs aardappelen schillen en koken. Van de éne op de andere dag hoeft dat of kan dat allemaal niet meer. Wordt je deel van een groep voor wie alles geregeld wordt’.

Geen kwaad woord over de verzorgings- en verpleeghuizen, de thuiszorg en het personeel. Maar, zegt Van Montfort: ‘Wij hebben te maken met een situatie die in de afgelopen dertig jaar zo is gegroeid. Het oude denken zit vast in de cultuur, structuur, investeringen enzovoort, waardoor mensen geconditioneerd worden om te blijven werken zoals ze werken. In de regel heb je met elkaar weinig andere keuzes dan: óf in de marges van de bestaande orde dingen een beetje anders doen, óf het roer echt om.

Uitdaging
Volgens Van Montfort staan we voor de uitdaging ‘om het allemaal zó te organiseren, dat niet de organisaties centraal staan, maar de relatie met de cliënt. Kwaliteit zit in de relatie tussen de medewerker en de klant, in aandacht en persoonlijke betrokkenheid.’

‘Een goede zorgorganisatie zet dan ook alles op alles om de kwaliteit van die relatie tussen medewerker en cliënt te ondersteunen’, vervolgt hij. ‘Alle aandacht gaat daar naar uit. De hele organisatie werkt zodanig dat zowel klant als medewerker het ervaren als ondersteuning. Dus niet als lastig, hinderend, of bureaucratisch.’Hij somt de voordelen op: ‘Je krijgt tevreden klanten en tevreden medewerkers die gáán voor hun job. Mensen zullen veel minder snel wegkwijnen; blijven langer gezond.’ En als gevolg daarvan – daar ben ik van overtuigd – zal het systeem écht goedkoper worden.

Zorgpad
Anders dan nu, moeten we eerder gaan na denken over het ‘zorgpad’ van elke kwetsbare oudere, zegt Van Montfort: ‘In de huidige praktijk beginnen we vaak bij het eind; komen we pas in actie als mensen heel hulpbehoevend zijn.’ Preventieve aandacht ligt meer voor de hand, vervolgt hij: ‘Als je ouder begint te worden, krijg je uitvalsverschijnselen. Maar een heleboel dingen kun je dan nog wél. Dán moet de zorg en ondersteuning beginnen. Mensen helpen en stimuleren om zolang mogelijk actief te blijven. Om sociale contacten te houden, erbij te blijven horen. Zelf regie over het eigen leven behouden, en dat blijven doen, thuis of in een beschermde woonomgeving. Ik zeg: investeer daarin. Zo blijven mensen veel langer gezond en behouden ze langer een hogere kwaliteit van leven.’

Regie
De regie over je leven kunnen houden, Van Montfort benadert het keer op keer. ‘Want dan heb je het gevoel dat je zelf achter het stuur zit. Ík bepaal wat ik wil. Punt. Je eigen regie behouden én wat te kiezen hebben, dáár gaat het om.’ Dementerenden die thuis willen blijven wonen, moeten de mogelijkheid daarvoor krijgen. ‘Daarvoor moet de zorg alleen veel flexibeler worden georganiseerd,’ zegt hij. ‘En we hebben woonvormen nodig die de oudere zijn onafhankelijkheid niet ontnemen. We moeten het zelforganiserende vermogen van ouderen en hun omgeving niet onderschatten, ook als ze te maken hebben met ernstige lichamelijke of mentale handicaps. In de klassieke zorgvisie wordt hen uit een soort goedbedoeldheid alles uit handen genomen. Daarmee doen we zoveel potentiële kwaliteit teniet.’

Denkfout
Volgens Van Montfort maakt de overheid en een deel van de samenleving een principiële denkfout: ‘Zij zien de uitgaven voor de zorg niet als investeringen, maar als kosten. Dat klopt niet. Bij zorg gaat het immers niet om zomaar doelloze uitgaven die geen productieve bijdrage hebben aan het nationaal product. Integendeel. De uitgaven aan de zorg zijn investeringen in de gezondheid van de burgers, zodat die maatschappelijk kunnen functioneren. Uit berekeningen van het Centraal Planbureau blijkt bovendien dat de zorg een directe, eigen positieve bijdrage heeft aan het bruto nationaal product.’

Marktwerking
IDé moet het beste in de zorg naar boven halen. Alle creativiteit mobiliseren. Vindt Van Montfort. Zijn advies aan de leden luidt: ‘Breng al jullie ervaringen in, en stel je daarbij kwetsbaar op. Vertel de positieve ervaringen, maar ook de negatieve. Wat zijn de valkuilen? Daarin kun je ook van elkaar leren.’

Valkuil?
Is de concurrentie tussen de instellingen, gevolg van de marktwerking, geen valkuil? Dat instellingen zullen zeggen: wij verklappen onze goede voorbeelden niet, want anders loopt de concurrent ermee weg? Van Montfort barst in schaterlachen uit. ‘Echte marktpartijen zijn juist volstrekt transparant over wat ze zijn en doen. Die weten: Als ik een goed idee heb dat door mijn concurrenten NIET worden overgenomen, is het gewoon geen goed idee. Dan is het niks en kan ik er beter mee stoppen. Concurrenten heb je nodig om actief en inventief te blijven en om jezelf te toetsen. Ze nemen alleen de dingen van jou over die goed zijn. En daarbij heb je met je goede ideeën altijd een voorsprong: qua tijd en omdat het in al jouw vezels zit’.

IDé
Als voorzitter van de Adviesraad heeft Van Montfort hoge verwachtingen van IDé. Hij hoopt dat ‘mensen in de zorg enthousiast worden om echt, écht te kijken en luisteren naar de individuele klant. Vraagsturing is een algemeen aanvaard begrip. Maar er wordt nog te veel lippendienst bewezen’. Bij IDé staat het cliëntperspectief écht centraal. Nodigt uit om anders te kijken naar de ondersteuning van mensen - naar wat ze wél kunnen - en anders te kijken naar de relatie tussen klant, medewerker en organisatie.’
 

Lef
‘We moeten durven investeren’, besluit Van Montfort ‘Investeren in de eigen regie van ouderen. Kijken hoe we het anders kunnen organiseren. Zoeken naar andere werkwijzen en organisatievormen, zodat een dementerende langer kwaliteit van leven houdt. Laten we het lef hebben om te zeggen: die knop gaat om; we trekken vijf jaar uit voor deze verandering. Er bloeien nu al een paar bloempjes: laat duizend bloemen bloeien in de zorg.’