Delier grote bedreiging oudere patiënt

Redactioneel - 22-05-2014

Eén van de grootste bedreigingen voor de oudere patiënt in het ziekenhuis is een delirium. Een acute verwardheid waarbij de patiënt hallucineert en angstig wordt, ook wel aangeduid als delier. Na het doormaken van een delier is de kans op dementie 12 keer zo groot en overlijdt 40 procent van de patiënten binnen 2 jaar. Zo stellen deskundigen in ZEMBLA.

Medisch socioloog en verpleegkundige Hugo van der Wedden noemt het een ‘delier-epidemie’. “Een uitzichtloze situatie waarbij de hoogbejaarde patiënt vastgebonden in bed ligt omdat hij anders zijn slangen en infuus eruit trekt. Het is het schrikbeeld van iedere geriater en verpleegkundige.”

Niet opgemerkt

Door gebrek aan gekwalificeerd personeel schat hoogleraar verplegingswetenschap Marieke Schuurmans, verbonden aan het UMC dat één derde van de patiënten die een delier doormaakt, niet eens in het ziekenhuis wordt opgemerkt.

Vanaf 2012 zijn alle ziekenhuizen verplicht oudere patiënten te screenen op delier. Dit is onderdeel van het VMS veiligheidsprogramma; een serie maatregelen die vermijdbare gezondheidsschade en sterfte tijdens ziekenhuisverblijf moet voorkomen. De VMS-screening op delier bestaat uit drie vragen die aan de kwetsbare oudere patiënt gesteld moet worden bij opname in het ziekenhuis. Bureau Nivel onderzocht de invoering van de VMS-screeningsmethode. De onderzoekers concluderen vorig jaar dat kwetsbare ouderen in 40 procent van de gevallen niet volgens de verplichte VMS-methode wordt gescreend.

Deskundigen spreken in ZEMBLA ook hun twijfel uit over de effectiviteit van de VMS-screeningslijst. Hoogleraar verplegingswetenschap Marieke Schuurmans verbonden aan het UMC zegt: “Ik weet dat mensen die niet positief scoren op die lijst, toch een delier ontwikkelen.”

Extra aandacht nodig

Klinisch geriater K. Kalisvaart van het Kennemergasthuis in Haarlem vindt ook dat de VMS-lijst onvolledig is en hanteert daarom zijn eigen, veel uitgebreidere puntenlijst. Wie daarop hoog scoort en dus een hoog risico heeft op het ontwikkelen van een delier, wordt in het Haarlemse ziekenhuis extra in de gaten gehouden.  Kalisvaart: “We leggen zo’n patiënt bij het daglicht en zorgen dat hij zijn bril op heeft en zijn gehoorapparaat in. Eigenlijk zijn de maatregelen heel basaal, het is gewoon goede zorg leveren. Eigenlijk is het heel gemakkelijk om delier te voorkomen. Dat zou overal zou moeten gebeuren." Dat dit niet het geval is vindt hij “jammer en ook wel een beetje schandalig.” Hij zegt: “Het kost allemaal peanuts in vergelijking met wat we aan ‘high tech’ doen.” In Haarlem is het aantal patiënten dat en delier ontwikkelt door de speciale aanpak teruggebracht van 40 naar 20 procent. Bij sommige patiënten is een delier echter niet te voorkomen.

Volgens Kalisvaart wordt het werk van geriaters bemoeilijkt door de strijd die er om de patiënt plaats heeft.  Hij zegt in ZEMBLA: “Medisch specialisten willen de geriater er vaak niet bij hebben. Wij staan achterin de rij.”

Inspectie

Het is onduidelijk hoeveel patiënten jaarlijks in Nederlandse ziekenhuizen een delier krijgen. De inspectie doet in 2005 in haar rapport een zeer ruime schatting; tussen de 40.000 en 160.000 keer. IGZ heeft geen actuele cijfers. De inspectie laat ZEMBLA  weten: “Het aantal patiënten met delier is niet goed bekend omdat de stille vorm zo gemakkelijk te missen is.” Ook de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen kent geen cijfers.  Hoogleraar Schuurmans vindt dit kwalijk.  "Als je niet meet hoeveel patiënten een delier krijgen, weet je ook niet of je aanpak effectief is en is verbeterd."

ZEMBLA: ‘Vader ziet spoken’, donderdag 22 mei 2014 om 20.50 uur op Nederland 2.