Wat is bewezen over de groene leefomgeving?

Door Eline Brekelmans - Redactioneel - 07-08-2009

Een groene leefomgeving is ook belangrijk voor kwetsbare ouderen. Maar heeft groen heus een positieve, genezende werking? Onderzoekster Agnes van den Berg ging op zoek naar bewijs. Dat leverde vier nuttige adviezen op.

Veel mensen zien natuur, daglicht, frisse lucht en stilte vaak als dé vier benodigdheden voor een groene, gezonde leefomgeving. Het is helaas niet mogelijk om één conclusie te trekken voor deze vier elementen samen. Wel kun je per element conclusies trekken:

• Frisse lucht is goed voor patiënten. Ventilatie van frisse lucht wordt in verband gebracht met een verbeterde gezondheid.
• Contact met de natuur kan stress en pijn verminderen. Dit geldt vooral voor het kijken naar natuur (via ramen, poster of video).
• Er is minder sterk bewijs voor het effect van direct contact met de natuur op stemming en lichamelijke ongemakken. Hierbij werd bijvoorbeeld gekeken naar het bezoek aan een tuin of park, of de aanwezigheid van planten in een ziekenhuiskamer.
• In het onderzoek is geen overtuigend bewijs gevonden voor de gezondheidsvoordelen van daglicht in gebouwen. Dit bewijs is echter in later onderzoek wel aangetoond. Zie hier het artikel hier over op onze website.  
• Enkele studies hebben bewijs gevonden voor gezondheidsvoordelen van geluidsverminderende maatregelen die de rust in gebouwen bevorderen.

Tips en adviezen voor de praktijk
Wat hebben we in de praktijk aan dit literatuuronderzoek? We kunnen hier een paar algemene ontwerprichtlijnen uit afleiden:

1. Installeer ventilatiesystemen die veel frisse lucht toelaten.
2. Geef patiënten, bewoners, bezoekers en personeel de mogelijkheid om te genieten van uitzicht op tuinen, bomen en andere natuurlijke elementen binnen of buiten het gebouw.
3. Gebruik geluidsabsorberende plafondtegels. Deze zijn een effectief middel om een rustige omgeving te creëren. Het is namelijk zeker dat buitensporig geluid / lawaai slecht is voor de gezondheid.
4. Plaats planten en bloemen in ziekenhuizen en verpleeghuizen. Bloemen en planten worden vaak vermeden in ziekenhuizen vanuit angst dat deze ziekten kunnen verspreiden. Hier is echter geen empirisch bewijs voor.

Gezondheidsrisico’s
Niet alle studies vonden positieve resultaten. Zo is voorzichtigheid geboden bij bouwactiviteiten, omdat deze de frisse lucht vervuilen. Ook wordt de stemming er (afhankelijk van de individuele voorkeuren) niet altijd beter op bij het gebruik van fel licht en gekleurde lampen. Planten en bloemen kunnen tot ergernis en klachten leiden. Dit is vooral het geval als er sprake is van overdaad en excessieve kleuren.

Details over het onderzoek
Doel
Dit literatuuronderzoek wilde een overzicht geven van het bewijs voor de gezondheidsvoordelen van natuur en de natuurlijke elementen als onderdelen van ‘healing environments’ (een groene, gezonde leefomgeving). Hiervoor is gezocht naar de volgende vier hoofdkenmerken: natuur, daglicht, frisse lucht en rust (of afwezigheid van geluid)

Werkwijze
Bij het literatuuronderzoek is als volgt te werk gegaan: allereerst werd er gezocht naar literatuuronderzoeken met relevant bewijs. Daarna werden databanken gebruikt om te zoeken naar meer bewijs. Alleen studies die kwantitatieve metingen hadden verricht, werden gebruikt. Onderzoeken gebaseerd op persoonlijke ervaringen waren dus uitgesloten van deelname. Het huidige onderzoek heeft in totaal 97 studies bekeken. Meer dan 60 procent van deze studies zijn de afgelopen 10 jaar gepubliceerd.

Beperkingen
Deze studie maakt ook de beperkingen in het onderzoek naar groene, gezonde leefomgevingen duidelijk. Zo is er bewijs gevonden dat kijken naar de natuur zorgt voor minder stress. De gevolgen van het kijken naar de natuur in ziekenhuizen, zijn echter minder goed vastgesteld. Ook is er weinig bekend van de effecten bij verschillende populaties, zoals ouderen met dementie.

Verder is slechts eenderde van de 45 studies naar de invloed van de natuur van goede kwaliteit. De studies die de invloed van daglicht, frisse lucht en stilte onderzochten, scoorden beter. Van deze studies was 82 procent van goede kwaliteit.

Nader onderzoek is nodig om een totaaloverzicht te krijgen van een groene, gezonde leefomgeving. In het huidige onderzoek zijn 4 elementen bekeken en kunnen er alleen per los element conclusies worden getrokken. Daar komt bij dat er meer factoren bekend zijn die bijdragen aan de gezondheid en welzijn van mensen. Voorbeelden zijn kleur, persoonlijke ruimte, het gebruik van bepaalde materialen, en zelfredzaamheid. Naar deze factoren is in het onderzoek niet gekeken. Ook is het zinvol om bij verder onderzoek onderscheid te maken tussen verblijffaciliteiten waar mensen maar voor korte tijd (ziekenhuizen) of juist voor langere tijd verblijven (verzorgingshuizen), en tussen sterk en zwak bewijs. Hiermee kan er een overzicht komen van verschillende niveau’s van de kracht van wetenschappelijk bewijs.

Bron
Health impacts on healing environments; A review of evidence for benefits of nature, daylight, fresh air and quiet in healthcare settings
Agnes E van den Berg
Nederland, 2005