Zelfredzaamheid te laag ingeschat

Door Nanda de Knegt - Redactioneel - 08-12-2008

Wat was het doel van dit onderzoek?
Wat kunnen ouderen met beginnende dementie nog wel of juist niet meer? Deze beoordeling is erg belangrijk, want mede aan de hand hiervan wordt de mate van dementie bepaald. In hoeverre klopt de beoordeling van de verzorgenden? Hebben depressie en stress hier invloed op? Dat wilden de onderzoekers weten.

Slotconclusie
Een stressvrij klimaat in verzorgings- en verpleeghuizen is belangrijk voor de beoordeling van de prestaties van bewoners met beginnende dementie. De verzorgenden zelf moeten er rekening mee houden dat ze het functioneren van deze bewoners te laag kunnen inschatten, namelijk wanneer zij blootstaan aan stress en/of depressie. Dit is belangrijk, omdat de verzorgenden doorgaans de belangrijkste informatiebron zijn als het gaat om het functioneren van de bewoners. Familieleden en de (verpleeg)huisarts moeten er dan ook rekening mee houden dat het oordeel van de verzorgenden mogelijk vertekend is door stress en/of depressie.

Details van het onderzoek
Aanpak
Het onderzoek is als volgt aangepakt: de verzorgenden kijken hoe de ouderen allerlei dagelijkse activiteiten uitvoeren, bijvoorbeeld winkelen en telefoneren. Vervolgens leggen zij de resultaten in een verslag vast. De onderzoekers observeren tegelijkertijd het lichamelijk functioneren bij deze dagelijkse activiteiten, met behulp van een prestatietest voor mensen met dementie; de Physical Perfomance Test. Daarna bekijken ze de overeenkomsten tussen de verslagen en observaties. Ook onderzoeken ze of het verschil in uitkomsten te verklaren is door depressie en stress bij de verzorgenden.

Resultaten en conclusies
De overeenkomsten tussen de verslagen van de verzorgenden en de observaties van de onderzoekers waren matig tot zwak. Alleen voor motoriek (lopen) was de uitkomst hetzelfde. De verzorgenden vonden de uitvoering van de activiteiten door de ouderen minder goed dan dat deze in werkelijkheid was. Zij schatten de vaardigheden van hun bewoners dus te laag in.

Verklaring
Het verschil tussen de verslagen en de observaties werd, onder andere, veroorzaakt door stress en depressie bij de verzorgenden. Die stress kwam vooral voort uit tijdsdruk en de verantwoordelijkheid tijdens het werk. Wanneer de verzorgenden meer stress ervoeren en/of depressief waren, beoordeelden zij de prestaties van de bewoners als slechter.
De stress vertekende bij de verzorgenden hun oordeel over het functioneren van de ouderen. Zij hielden namelijk geen rekening met hun lichamelijke beperkingen en vereisten onbewust in hun verslagen een te hoog niveau van functioneren voor de bewoners. Depressieve verzorgenden vonden de vertraagde motoriek en het risico van vallen bij licht dementerende ouderen beangstigend. Daardoor onderschatten zij de motorieke mogelijkheden van deze ouderen.

Er is volgens de onderzoekers nog een andere oorzaak voor het verschil in de mate van het dagelijks functioneren volgens de verslagen door de verzorging en volgens de prestatie door de ouderen op een test voor dagelijks functioneren. En wel deze: de onderzoekers en de verzorgenden meten verschillende dingen. De testscore is gebaseerd op functionele beperkingen (wat gaat moeizaam bij deze persoon?), terwijl het in de verslagen gaat om het onvermogen in de sociale context (wat kan de persoon niet meer doen?). Deze twee maten vullen elkaar aan, maar meten niet hetzelfde.

Deelnemers
De deelnemende ouderen met dementie en hun verzorgenden kwamen uit een databestand voor studies naar het lange termijn – effect bij beginnende dementie .
Er deden 111 personen met een zeer lichte tot lichte vorm van dementie mee aan het onderzoek. Bij de verzorgenden was de mate van depressie en de psychologische en lichamelijke stress van hun werk voor het begin van het onderzoek vastgesteld.

Beperkingen van het onderzoek
Zwakke punten van dit onderzoek zijn:

• depressie kwam weinig voor bij de verzorgenden in het onderzoek;
• er is alleen gekeken naar zeer lichte tot lichte vorm van dementie;
• de ouderen en verzorgenden kwamen uit een onderzoeksbestand, waardoor het onduidelijk is hoe ze precies geworven zijn.

Bron
Contrasting results between caregiver’s report and direct assessment of activities of daily living in patients affected by mild and very mild dementia: The contribution of the caregiver’s personal characteristics.
Italië; O. Zanetti, C. Geroldi, G.B. Frisoni, A. Bianchetti en M. Trabucchi; 1999

Eindredactie: Naomi Aanstoot